ممکن است شما هم بار‌ها کلمه اعسار را شنیده باشید و برای‌تان سؤال پیش آمده باشد که اعسار چه مواقعی بیان می‌شود یا انواع اعسار چیست. در پاسخ به این سؤال باید بدانید که اعسار به معنای تنگ دستی و نا توانایی مالی است. در اصطلاح حقوقی، اعسار عبارت است از، عدم توانایی مالی شخص برای پرداخت دیون خود. به طور کلی می‌توان گفت که اعسار دو زیر شاخه دارد که عبارتند از: اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت محکوم به.
قابل ذکر است اگر اعسار به دادگاه اثبات شود، برای شخص معسر، مزایا و معافیت‌هایی به همراه دارد. برای اثبات اعسار، شخص باید دلایل و مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهد از نظر مالی توانایی پرداخت دیون خود را ندارد. در ادامه به توضیح جامعه اعسارچیست و زیر مجموعه‌های آن پرداخته‌ایم.
اعسار چیست؟
در لغت اعسار به معنی نیازمند بودن و فقیرشدن بیان شده است؛ ولی در امور حقوقی و قضایی برای شخصی که به دلیل در دسترس نبودن مال و ثروتش یا به دلیل عدم کفایت، توان پرداخت بدهی یا هزینه دادرسی را نداشته، به کار می‌رود. به فردی که در پرداخت هزینه‌ها نا توان بوده، معسر گفته می‌شود که در صورت اثبات عدم توانایی‌اش به دادگاه، از پرداخت بدهی و هزینه دادرسی تا زمانی که فرد دارا شود، معاف خواهد شد؛ به عبارتی در پاسخ به اعسار چیست، می‌توان چنین بیان کرد که دعوی اعسار یعنی عدم تمکین مالی یا عدم تمکین دارایی به صورتی که فرد توانایی پرداخت مبلغی که در دادرسی برای آن تعیین شده است، را نداشته باشد.
قابل ذکر است بدانید مردم عادی به دلیل عدم دانش حقوقی و پیچیدگی امور قضایی، نمی‌توانند در دادگاه به درستی از خود دفاع کرده و در صورت نیاز از راه حل قانونی برای گرفتن حکم اعسار کمک بگیرند؛ از این رو در پرونده‌های حقوقی کمک گرفتن از وکیل متخصص ضروری است.
انواع اعسار چیست؟
در تقسیم‌بندی اعسار فاکتور‌های متعددی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ اما به طور کلی و طبق قانون، اعسار به صورت‌های زیر دسته‌بندی می‌شود.
1: اعسار از حیث موضوع آن به سه دسته تقسیم می‌شود:
- اعسار از هزینه دادرسی
- اعسار از پرداخت محکوم به
- اعسار از پرداخت هزینه دین یا اجرائیه ثبتی
2: اعسار از حیث زمان به دو دسته تقسیم می‌شود.
- اعسار موقت
- اعسار دائم
3: اعسار از حیث نحوه رسیدگی به آن به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود.
- اعسار عادی
- اعسار قضائی
اعسار نسبت به هزینه دادرسی
می‌دانید که طرح شکایت حقوقی و کیفری در مراجع قضایی، ملزم به پرداخت هزینه‌هایی است. به این هزینه‌ها در طول روند طرح شکایت، هزینه دادرسی می‌گویند. در قانون ساز و کار، برای آن دسته از اشخاص که توانایی مالی ندارند، چنین پیش‌بینی شده که، طی دادخواست جداگانه‌ای عدم توانایی مالی خود را به دادگاه اعلام و درخواست معافیت از پرداخت هزینه‌های دادرسی را خواستار شوند. لذا در این نوع اعسار، اگر شخص به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به پرداخت هزینه دادرسی خود نباشد، با حکم دادگاه از پرداخت کلیه هزینه‌های دادرسی معاف خواهد شد. هزینه دادرسی شامل هزینه‌های ثبت دادخواست، هزینه‌های کارشناسی، هزینه‌های تمبر، هزینه‌های حق الوکاله، هزینه‌های سفر و اقامت و غیره می‌شود.
اعسار نسبت به پرداخت محکوم‌به
عسار از پرداخت محکوم به، به معنای عدم توانایی مالی شخص برای پرداخت مبلغی است که به موجب حکم دادگاه، محکوم به پرداخت آن شده است. این مبلغ می‌تواند ناشی از قرارداد، جرم، ضمان قهری یا سایر موارد باشد؛ به عبارتی در این نوع اعسار، شخص به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به پرداخت بدهی خود به محکوم له نیست. محکوم به می‌تواند وجه نقد، دیه، رد مال، ضرر ناشی از ارتکاب جرم، مال غیر منقول، مال منقول یا هر چیز دیگری باشد.
گرفتن حکم اعسار از دادگاه، ملزم به اثبات عدم توانایی مالی به قاضی است که این روند بسیار دشوار و سخت است؛ از رو پیشنهاد می‌کنیم در پرونده‌های قضایی از بهترین وکیل دادگستری بهرمند شوید. وکیل متخصص ضمن توضیح کامل اعسار نسبت به پرداخت محکوم‌به، روند رسیدگی به پرونده شما را نیز سرعت می‌بخشد.
اعسار از پرداخت هزینه دین یا اجرائیه ثبتی
در این نوع اعسار، شخص به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به پرداخت هزینه اجراییه ثبتی خود نیست. هزینه اجراییه ثبتی شامل هزینه‌های ابلاغ اوراق، هزینه‌های ابطال معاملات، هزینه‌های مزایده اموال و غیره می‌شود. دادگاه رسیدگی به اعسار اجرائیه ثبتی و درخواست تقسیط صدور اجرائیه ثبتی، دادگاه‌های حقوقی هستند.
چگونه اعسار را ثابت کنیم؟
اثبات اعسار به دادگاه کار نسبتاً دشواری است و در صورتی که ادعای اعسار شخصی دروغین باشد و به دادگاه ثابت شود، محکوم به پرداخت هزینه‌های دادرسی، حق‌الوکاله و دو برابر مخارج معمولی و حق الوکاله خواهد شد؛ از این رو گرفتن مشاوره حقوقی از وکیل و خواستن توضیح کامل اعسار چیست، کمک شایانی به شما است. برای ثابت کردن اعسار به دادگاه باید یکی از شرایط زیر را داشته باشد.
- نداشتن مال یا دارایی کافی برای پرداخت دین
- نداشتن شغل یا درآمد ثابت
- عدم دسترسی به مال و دارایی
- تاجر نبودن
- داشتن شغل یا درآمد ثابت، اما کافی نبودن آن برای پرداخت دین
در صورتی که یکی از این شرایط را داشته باشید، می‌توانید با ارائه مدارک و مستندات لازم، اعسار خود را به دادگاه ثابت کنید. با اثبات اعسار شما به دادگاه، یا از پرداخت بدهی و هزینه دادرسی معاف خواهید شد یا برای پرداخت آنها به شما مهلت بیشتری خواهند داد.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار چیست؟
1: فهرست اموال و دارایی‌های خود، شامل:
- اموال منقول، مانند: خودرو، تلفن همراه، طلا و جواهرات
- اموال غیرمنقول، مانند: زمین، ملک، آپارتمان
2: مدارک شغلی یا درآمدی خود، مانند:
- فیش حقوقی
- بیمه بیکاری
- گواهی اشتغال به کار
- و غیره
3: استشهادنامه از دو نفر شاهد که اعسار شما را تأیید کنند.
4: صورت حساب همه حساب‌های بانکی
در صورتی که مدارک و مستندات شما کافی نبود، دادگاه می‌تواند شما را به تحقیق و معاینه محلی دعوت کند تا وضعیت مالی شما را از نزدیک بررسی کند. در روند تهیه و ارائه مستندات برای اثبات اعسار به دادگاه، وکیل متخصص می‌تواند بهترین و ویژه‌ترین کمک به شما باشد.
مراحل درخواست اعسار
مراحل درخواست برای اعسار به شرح زیر است:
تهیه دادخواست اعسار
اولین مرحله، تهیه دادخواست اعسار است. دادخواست باید به صورت کتبی و در دو نسخه تهیه شود و به دادگاه صالح ارائه شود.
امضا دادخواست
دادخواست باید توسط شخص معسر یا وکیل او امضا شود. اگر دادخواست توسط شخص معسر امضا شود، باید به امضا دو شاهد نیز برسد.
ارائه مدارک
مدارک مورد نیاز برای اثبات اعسار می‌بایست پیوست دادخواست شود.
رسیدگی به درخواست
پس از ارائه دادخواست و مدارک، مهم‌ترین بخش از مراحل درخواست اعسار، رسیدگی به آن درخواست توسط دادگاه است. دادگاه ابتدا مدارک را بررسی می‌کند و سپس از فرد معسر دعوت می‌کند تا در جلسه رسیدگی حضور یابد. در جلسه رسیدگی، فرد معسر باید توضیحات لازم را ارائه دهد.
احضار شهود
دادگاه شاهدان را برای شهادت به دادگاه فرا می‌خواند.
صدور حکم
پس از رسیدگی به درخواست، دادگاه حکم خود را صادر می‌کند. اگر دادگاه تشخیص دهد که فرد معسر شرایط اعسار را دارد، حکم اعسار صادر می‌کند؛ در صورتی که دادگاه حکم اعسار صادر کند، فرد معسر از پرداخت محکومیت به صورت یکجا معاف می‌شود و می‌تواند محکومیت را به صورت اقساط پرداخت کند. میزان اقساط و مدت زمان پرداخت آن توسط دادگاه نیز تعیین می‌شود؛ اما اگر دادگاه حکم اعسار صادر نکند، فرد معسر باید محکومیت را به صورت کامل پرداخت کند. از آنجای که پرونده‌های قضایی، پرونده‌های سنگینی هستند، مراجعه به وکیل توصیه می‌شود. وکیل متخصص ضمن توضیح اعتراض به حکم دعاوی اعسارچگونه است، شما را در تهیه مدارک نیز راهنمایی خواهد کرد.
دادگاه صالح برای رسیدگی دعوی اعسار از هزینه دادرسی
دادگاه صالح برای رسیدگی دعوی اعسار از هزینه دادرسی، دادگاهی است که قرار تأمین هزینه دادرسی را صادر کرده؛ به عبارتی دادگاهی که دعوای اصلی در آن مطرح شده یا دادگاهی که حکم در آن صادر و ثبت گردیده، دادگاه صالح به رسیدگی در مورد اعساراز هزینه دادرسی نیز هست. این دادگاه، پس از حصول یقین از ادعای اعسار خوانده، قراری مبنی بر تأیید اعسار صادر می‌کند. این قرار قطعی است و در صورت اعتراض، قابل رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اعسار نسبت به هزینه دادرسی بهتر است از وکیل متخصص این حوزه مشاوره‌های مورد نیاز را دریافت کنید.
دادگاه صالح در رسیدگی به دعوی اعسار از محکوم به
مطابق ماده 24 قانون آیین دادرسی مدنی، دعوی اعسار از دعاوی مالی محسوب می‌شود و به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد، ارجاع می‌شوند؛ بنابراین، دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی اعسار از محکوم به، دادگاهی است که به اصل دعوی رسیدگی کرده است. به عنوان مثال، اگر فردی در دادگاه حقوقی محکوم به پرداخت مبلغی به دیگری شود، می‌تواند برای اعسار از پرداخت محکوم به، دادخواست خود را به همان دادگاه حقوقی تقدیم کند؛ البته، قانونگذار در برخی موارد، دادگاه دیگری را برای رسیدگی به دعوی اعسار تعیین کرده است. شما می‌توانید برای تسهیل در روند درخواست خود از دادگاه از وکیل کمک بگیرید. وکیل متبحر به شما کمک می‌کند مدارک لازم جهت اثبات اعسار را به بهترین نحو تهیه کرده و به دادگاه تسلیم کنید.
مطابق ماده 27 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، رسیدگی به دعوی اعسار از محکوم به آرای مدنی، سایر مراجعی که به موجب قانون اجرای آنها بر عهده اجرای احکام مدنی دادگستری است، نیز در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است؛ بنابراین، اگر محکوم به، محکوم به اجرای رأی صادره از مرجع غیرقضایی باشد، می‌تواند برای اعسار از پرداخت محکوم به، دادخواست خود را به دادگاه عمومی حقوقی تقدیم کند؛ پس در صورتی که دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی اعسار از محکوم به، مشخص نباشد، می‌توان با مراجعه به اداره کل حقوقی قوه قضاییه، از مرجع صالح برای رسیدگی به دعوی خود استعلام کرد.
اعتراض به حکم دعاوی اعسار
حکم اعسار، مانند سایر احکام دادگاه‌ها، قابل اعتراض است؛ یعنی محکوم به یا محکوم‌علیه می‌توانند به حکم اعسار اعتراض کنند. اعتراض به حکم اعسار، مانند اعتراض به سایر احکام، به دو طریق تجدید نظرخواهی و فرجام‌خواهی قابل انجام است.
تجدید نظر خواهی از حکم اعسار
اگر حکم اعسار، در دادگاه بدوی صادر شده باشد، هر یک از طرفین دعوای اعسار، می‌توانند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم، به آن اعتراض کنند. این اعتراض، باید به صورت تجدید نظرخواهی باشد. دادگاه تجدید نظر استان، به اعتراض حکم اعسار رسیدگی می‌کند؛ حال اگر دادگاه تجدیدنظر، اعتراض را وارد تشخیص دهد، حکم اعسار را نقض می‌کند و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه بدوی ارجاع میدهد.
فرجام‌خواهی از حکم اعسار
اگر حکم اعسار، در دادگاه تجدیدنظر استان صادر شده باشد، هر یک از طرفین دعوای اعسار، می‌توانند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم، به آن اعتراض کنند. این اعتراض، باید به صورت فرجام‌خواهی باشد.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم به صورت جامع پاسخ سؤال اعسار چیست را خدمتتان عرض کنیم؛ در مواقعی که افراد توانایی مالی برای پرداخت هزینه‌های دادرسی یا پرداخت جریمه نقدی را نداشته باشند، می‌بایست اقدام به گرفتن حکم اعسار نمایند. با اثبات اعسار به دادگاه، با تشخیص قاضی، فرد معسر از پرداخت بخشی یا به طورکامل از پرداخت هزینه‌ها معاف می‌شود؛ در برخی مواد نیز هزینه‌های پرداختی برای فرد، قسط‌بندی خواهدشد. همان طور که می‌دانید مسائل قضایی از پیچ و خم‌های بسیاری برخودار بوده و طی سال‌های اخیر، تبصره‌های بسیاری به قوانین جاری کشورمان اضافه شده است؛ از این رو در امور حقوقی و قضایی ضروری است از وکیل متخصص کمک بگیرید
سؤالات متداول
مزایای گرفتن حکم اعسار چیست؟
- معاف شدن از پرداخت هزینه‌های دادرسی یا معاف شدن از پرداخت قسمتی ازهزینه‌ها
- بهره‌مندی از وکیل معاضدتی
- تقسیط بدهی
- و غیره
برای گرفتن حکم اعسار نیاز به معرفی چند شاهد است؟
برای اعسار از هزینه دادرسی باید دو شاهد به دادگاه معرفی شود و برای دریافت اعسار از محکوم به می‌بایست چهار شاهد به دادگاه معرفی کرد.
