نکات رهن و بررسی ویژگی‌های مال موضوع رهن
اگر از وام یا دیگر تسهیلات بانکی استفاده کرده باشید، حتما با واژه رهن یا وثیقه آشنا هستید. در واقع برای اینکه بتوانید از تسهیلات بانکی استفاده کنید حتما ضامن یا سند ملکی را باید به عنوان وثیقه یا رهن در اختیار بانک موردنظر قرار دهید. رهن و وثیقه فقط در امور بانکی و گرفتن وام استفاده نمی‌شود و کاربردهای زیادی دارد که هر کدام قوانین خاص حقوقی دارند. به همین دلیل باید با نکات رهن و ویژگی‌های مال موضوع رهن آشنا باشید.
رهن یا وثیقه چیست؟
رهن یا وثیقه همراه عبارت دین استفاده می‌شود. در واقع هنگامی که دینی بر دوش کسی است و باید مبلغ دین را پرداخت کند، مالی به عنوان رهن یا وثیقه گذاشته می‌شود و وقتی که مبلغ دین به طور کامل پرداخت شد، رهن یا وثیقه به پس داده می‌شود. هنگامی که به موجب قرارداد مدیون به منظور پرداخت دین خود به مرتهن مالی را در اختیار وی به عنوان وثیقه قرار دهد به این مال، وثیقه یا رهن گفته می‌شود. به رهن‌دهنده و طرف دیگر به ترتیب راهن و مرتهن می‌گویند.
مرحوم دکتر کاتوزیان رهن را اینگونه تعریف می کند: «عقدي را که به موجب آن، مال مدیون وثیقۀ طلب قرار میگیرد، رهن مینامند»
به زبان ساده می‌توان گفت طبق جریان قرارداد هنگامی که بدهکار یا همان مدیون به طلبکار (شخص دیگر) بدهی یا دینی داشته باشد مالی در اختیار طلبکار گذاشته می‌شود تا زمانی که مورد توافق طرفین است بدهکار بتواند، دین خود را به طلبکار پرداخت کند. اگر در زمان تعیین شده بدهکار دین خود را پرداخت نکند طلبکار می‌تواند از مالی که به عنوان وثیقه گذاشته شده است، طلب خود را وصول کند.
طبق قانون، مالی که به عنوان وثیقه گذاشته می‌شود طلبکار یا همان مرتهن نمی‌تواند از وثیقه استفاده کند، مگر این که راهن یا همان بدهکار بدهی و دین خود را در زمان مشخص شده، پرداخت نکند.
عقد رهن چیست؟
عقد رهن، قراردادی است که به موجب آن، مدیون (کسی که بدهی دارد) مالی را به عنوان وثیقه به طلبکار (کسی که طلب دارد) میدهد تا در صورت عدم پرداخت بدهی توسط مدیون، طلبکار بتواند از آن مال برای وصول طلب خود استفاده کند.
ارکان عقد رهن به چند دسته تقسیم می‌شود:
ارکان عقد رهن در یک تعریف به 4 دسته زیر تقسیم می‌شود:
- راهن: کسی که مال را به رهن می‌گذارد.
- مرتهن: کسی که مال را به رهن میگیرد.
- رهینه: مالی که به عنوان وثیقه به رهن داده می‌شود.
- دین: پولی که مدیون به طلبکار بدهکار است.
مزایای عقد رهن کدامند؟!
عقد رهن یکی از عقود معین محسوب می‌شود که از ویژگی آن می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:
- عقد رهن یک عقد تبعی و یک عقد عینی است. عقد تبعی یعنی به دلیل یا تبع یک یا چند دین مالی در وثیقه گذاشته می‌شود. عقد عینی به عقدی می‌گویند که مال مورد وثیقه باید در عقد رهن به نام طرف مقابل یعنی مرتهن در بیاید. به طور مثال اگر وثیقه یا رهن مال موردنظر یک خودرو باشد باید اتومبیل در اختیار مرتهن گذاشته شود.
- عقد رهن از جانب راهن و جانب مرتهن به ترتیب لازم و جایز است، یعنی راهن یا همان بدهکار نمی‌تواند عقد را بدون هیچ دلیلی فسخ کند؛ ولی طلبکار یا همان مرتهن می‌تواند، قرارداد را فسخ کند و از امتیاز مال مورد رهن استفاده نکند.
- اگر در عقد رهن بدهکار بخشی از دین خود را به طلبکار داد مال موردنظر به طور کامل همچنان در رهن باقی می‌ماند تا بدهکار دین خود را به طور کامل پرداخت کند. در واقع طلبکار نمی‌تواند بخشی از دینی را که پرداخت شده است را از مال خارج کند. به طور کلی مال مورد رهن غیرقابل تجزیه است.
- طلبکار باید از مال مورد رهن به خوبی محافظت کند و امانت‌داری خود را به خوبی انجام دهد. حتی اگر مال مورد وثیقه یا رهن آسیبی ببیند یا از بین برود مرتهن یا طلبکار هیچ مسئولیتی ندارد و همه مسئولیت‌ها در هنگام تلف مال به عهده راهن یا همان بدهکار خواهد بود.
ویژگی‌های مال موضوع رهن کدامند؟!
از ویژگی‌های مال موضوع رهن به گزینه‌های زیر می‌توان اشاره کرد:
- مالی که به عنوان رهن یا وثیقه استفاده می‌شود باید عینیت داشته باشد. به زبان ساده یعنی مالی که وجود داشته باشد مانند خودرو و مسکن.
- مالی که به عنوان وثیقه یا رهن مورد استفاده قرار میگیرد باید به طور دقیق مشخص شده باشد و مجهول نباشد.
- مالی که در قرارداد به عنوان وثیقه استفاده می‌شود. باید قابلیت نقل و انتقال داشته باشد. به طور مثال مال موردنظر توقیف نشده باشد.
- راهن یا همان بدهکار مالی که به عنوان وثیقه در اختیار طلبکار می‌گذارد باید مالک اصلی آن باشد و در تصرف دیگران نباشد.
وکالت در فروش عین مرهونه چیست؟
یکی دیگر از مسائلی که در مورد عقد رهن یا وثیقه وجود دارد، این است که بدهکار یا راهن که مالک اصلی مال مورد وثیقه است در قرارداد رهن به طلبکار یا مرتهن وکالت میدهد که اگر دین یا مبلغ موردنظر را در تاریخی که در قرارداد طبق توافق طرفین مشخص شده است، نتوانست دین خود را پرداخت کند مرتهن می‌تواند مال مورد وثیقه را بفروشند و طلب خود را وصول کند. برای قراردادهای مالی وکالت در فروش عین مرهونه یکی از شرایط رایج است.
شرط سلب حق فروش از مرتهن چیست؟
اگر در قرارداد عقد رهن شرط شود که طلبکار یا مرتهن نمی‌تواند مال مورد وثیقه را بفروشد، چنین شرطی در قرارداد رهن باطل است و هیچ اثری ندارد؛ ولی اصل قرارداد عقد رهن صحیح است و مرتهن می‌تواند در صورت عدم پرداخت دین راهن مال مورد رهن را بفروشد و طلب خود را وصول کند.
فک رهن به چه معناست؟
هنگامی که بدهکار یا راهن طبق قرارداد عقد رهن دین و بدهی خود را به طلبکار یا مرتهن پرداخت کرد، عقد قرارداد پایان پیدا می‌کند و مال موردنظر باید از وثیقه و رهن خارج شود که به آن فک رهن گفته می‌شود.
مطلب کاربردی: معرفی بهترین وکیل امور املاک
شرایط وکالت برای فروش مال مرهونه
در قرارداد عقد رهن بدهکار یا راهن باید به مرتهن یا طلبکار وکالت دهد که اگر در تاریخ مشخص شده، بدهی خود را پرداخت نکرد مرتهن می‌تواند با فروش مال مورد رهن طلب خود را دریافت کند. علاوه‌بر این راهن باید در قرارداد بنویسد که در صورت فوت مرتهن وارثان می‌توانند مال موردنظر که در وثیقه است را بفروشند.
مرتهن برای فروش مال مورد وثیقه باید از طریق اداره ثبت و بعد از حکم اجرایه ثبت، مال را بفروشند و بدون اجرائیات اداره ثبت امکان فروش مال مورد رهن وجود ندارد.
ارکان عقد رهن کدامند؟!
از ارکان و شرایط عقد رهن می‌توان موارد زیر را نام برد:
- راهن یا همان بدهکار که در برابر دین خود مالی را در وثیقه مرتهن میدهد باید اهلیت داشته باشد.
- مرتهن یا همان طلبکار که مال در رهن وی است باید اهلیت قانونی داشته باشد.
- مال مورد وثیقه یا همان مال مرهونه باید قابلیت نقل‌وانتقال قانونی داشته باشد. عینیت داشته باشد. مالک اصلی آن راهن باشد.
آیا می توان منفعت و دین را مورد رهن قرار داد؟
قانون‌گزاران به دنبال راهی هستند تا بتوانند دین و منفعت را مورد رهن قرار دهند. برای این منظور از راه‌حل‌های زیر استفاده می‌کنند:
- راهن به مرتهن باید وکالت دهد که مال او را تصرف کند و سپس آن را در برابر دین و قرضی که دارد، رهن بگیرد. مال مورد رهن می‌تواند منقول، غیرمنقول، مفروز و مشاع باشد.
- مالی که مورد رهن قرار میگیرد باید از لحاظ قانونی قابلیت نقل و انتقال داشته باشد. به طور مثال وقف نشده باشد.
- مالی که مورد رهن قرار میگیرد باید حق غیر باشد. یعنی به آن مال دیگران حقی داشته باشند.
جمع بندی:
ما در مطالب این صفحه در رابطه با نکات قانونی رهن سخن گفتیم و پیرامون این موضوع را نیز مورد بررسی قرار دادیم و اینک در انتها امیدواریم مطالب این صفحه برای شما همراهان گرامی مفید بوده باشد.
جهت مشاوره با وکیل موسی الرضا میر میتوانید با شماره درج شده در سایت تماس حاصل فرمایید.
