در مواقعی ممکن است قضاوت و حکم‌های صادره به غلط و نادرست صادر شوند. قانون‌گذاران برای حل این مشکل، راه حل فرجام خواهی را در نظر گرفته‌اند. اشخاصی که قصد ثبت درخواست فرجام را دارند، در مرحله اول باید از ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی اطلاع کامل داشته باشند.
احکام حقوقی و قضایی دارای پیچیدگی و نکات بسیاری هستند، فرجام خواهی یکی از مباحث حقوقی به شدت پیچیده بوده که مردم عادی از نکات ریز آن اطلاع دقیقی ندارند؛ از این رو اگر شما از آن دسته افرادی هستید که می‌خواهید نسبت به حکم صادره از دادگاه‌تان، درخواست فرجام و بررسی مجدد بدهید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از هرگونه اقدام به بهترین وکیل حقوقی تهران مراجعه و ضمن مشورت گرفتن از ایشان، مشاوره حقوقی مورد نیاز را نیز دریافت کنید.
فرجام خواهی چیست؟
فرجام خواهی یکی از راه‌های فوق‌العاده شکایت بوده و در مواقعی که افراد حس کنند حکم صادره شده برایشان خلاف قوانین قانونی و شرعی است یا قاضی به اشتباه و بیش اندازه مجازات تعیین کرده، می‌توانند به سراغ درخواست فرجام خواهی بروند.
ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی بسیار ظریف و ریز است:
اما باید بدانید که طبق تعریف قانون فرجام خواهی یعنی بررسی انطباق یا عدم انطباق رای صادره از دادگاه که برای آن درخواست فرجام ثبت شده، با مقررات قانونی و شرعی. در فرجام خواهی حکم مجدد صادر نخواهد شد فقط درستی حکم صادره مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتیجه بررسی به دادگاه بدوی یا تجدید نظر ارسال شده تا حکم قطعی تایید و سپس صادر شود.
چه آرایی قابل فرجام خواهی هستند؟
فرجام خواهی آرا به دو صورت فرجام خواهی اصلی و فرجام خواهی تبعی صورت‌پذیر است؛ اما نکته قابل توجه این است که آرایی که در قانون تصریح شده باشند قابل فرجام خواهی هستند. در ادامه آرای قابل فرجام خواهی ذکر شده است.
- احکام: احکامی که در قانون تصریح شده باشند.
- آرای دادگاه بدوی: حکمی که در مورد امور مالی صادر و مورد تجدید نظر خواهی قرار نگرفته باشد و از بیست میلیون ریال نیز بیشتر باشد.
- قرارداد‌هایی که از دادگاه بدوی صادر شده‌اند.
- قرارداد‌هایی که از دادگاه تجدید نظر استان صادر شده باشند.
- قرار فسخ یا رد درخواست در صورتی که از دادگاه صادر شده باشند.
- احکام مرتبط با نکاح و فسخ آن: همچون طلاق، وقف، نسب و…
- احکامی در خصوص حبس و اعدام که قطعی شده باشند.
- رای و حکمی که از دادگاه تجدید نظر صادر شده باشد و جز یکی از احصای قانون‌گذار باشند.
- قرار سقوط دعوا و یا عدم اهلیت یکی از طرف‌های دعوا
ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی دارای نکات ریز و حساسی هستند، از این رو بهتر است برای ثبت درخواست خود به یک وکیل متبحر و با تجربه که در این زمینه تجربه کافی دارد مراجعه کنید.
چه کسانی می‌توانند درخواست فرجام خواهی داشته باشند؟
بعد از بررسی ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی باید دانست که چه افرادی، تحت چه شرایطی می‌توانند درخواست فرجام خواهی داشته باشند.
طبق ماده سیصد و هفتاد و هشت قانون آیین دادرسی مدنی افرادی همچون:
- یک یا دو طرف دعوا، قائم مقام، نماینده‌های قانونی، وکیلان طرفین دعوا.
- دادستان کل کشور
می‌توانند درخواست فرجام خواهی را به دادگاه ارائه دهند. امکان ارسال درخواست فرجام برای افراد ثالث به این دلیل که دیوان عالی به صورت ماهیتی به دعوا‌ها رسیدگی نمی‌کند، وجود ندارد. برای ثبت درخواست فرجام بعد از صدور و ابلاغ حکم قطعی، افراد مقیم کشور طی بیست روز مهلت دارند، نسبت به ثبت درخواست فرجام اقدامات لازم را انجام دهند؛ قابل ذکر است برای افرادی که مقیم دیگر کشور‌ها هستند این بازه زمانی دو ماه در نظر گرفته شده است.
مدارک و شرایط دادخواست فرجام خواهی
بعد از بررسی شرایط و ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی؛ می‌بایست مدارک مورد نیاز را تهیه و یک سری نکات را حتما در درخواست فرجام خواهی پیاده‌سازی کنید. در ادامه این نکات مهم ذکر شده است.
- ذکر نام و نام خانوادگی فرجام خواه
- ذکر دقیق آدرس محل زندگی فرجام خواه
- ذکر نام و نام خانوادگی و محل زندگی وکیل فرد فرجام خواه؛ در صورتی که وکیل دادخواست را تقاضا کرده باشد.
- ذکر نام و نام خانوادگی، شماره ملی و شناسنامه و سایر مشخصات فردی فرجام خوانده
- ذکر محل دقیق زندگی فرجام خوانده
- حکم و قراری که نسبت به آن درخواست فرجام صورت گرفته است.
- ذکر دادگاه صادر‌کننده رای
- تاریخ دقیق ابلاغ رای
- ذکر دقیق دلایل فرجام خواهی
طی همه مراحل فوق الذکر برای تسریع در روند کار؛ بهتر است از وکیل پایه یک دادگستری کمک‌های لازم را دریافت کنید.
احکام قابل فرجام‌خواهی در دعاوی حقوقی دیوان عالی کشور
فرجام‌خواهی یکی از راه‌های استثنایی اعتراض به آرای قطعی صادرشده از دادگاه‌ها است که بر رعایت دقیق قوانین و مقررات شرعی تأکید دارد. این ابزار حقوقی به شهروندان اجازه می‌دهد تا در مواردی که حکم دادگاه را ناقض قوانین می‌دانند، از دیوان عالی کشور درخواست بازنگری کنند. دیوان عالی کشور تنها جنبه‌های قانونی و شرعی آرای صادره را بررسی می‌کند و به دلایل و مستندات موضوعی پرونده ورود نمی‌کند.
احکام قابل فرجام‌خواهی شامل آرایی است که قابلیت اعتراض از طریق فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور را دارند. این احکام در صورتی مورد بررسی دیوان قرار می‌گیرند که ادعا شود رأی دادگاه برخلاف قوانین موضوعه یا اصول دادرسی صادر شده است.
احکام قابل فرجام‌خواهی در دعاوی حقوقی، شامل آرای مهم مالی و غیرمالی است که شرایط قانونی برای اعتراض به آن‌ها وجود دارد. دیوان عالی کشور با بررسی دقیق این احکام، نقش حیاتی در حفظ عدالت و اجرای صحیح قوانین ایفا می‌کند. آگاهی از موارد قابل فرجام‌خواهی می‌تواند به شهروندان کمک کند تا از این ابزار حقوقی برای احقاق حقوق خود به‌درستی استفاده کنند.
آرای قابل فرجام‌خواهی حقوقی دادگاه نخستین
در سیستم قضائی ایران، فرجام‌خواهی به‌عنوان یکی از ابزارهای قانونی برای اعتراض به آرای قطعی و نهایی دادگاه‌ها معرفی می‌شود. این فرایند به افراد این امکان را می‌دهد که در صورتی که به رأی صادره از دادگاه نخستین اعتراض داشته باشند، درخواست بازبینی آن را به دیوان عالی کشور ارائه دهند. فرجام‌خواهی به‌ویژه در مواردی که حکم دادگاه نخستین مغایر با قوانین، مقررات یا اصول دادرسی باشد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
یکی از شروط اساسی برای پذیرش فرجام‌خواهی، قطعی بودن حکم است. به این معنی که حکم صادرشده از دادگاه باید از مرحله تجدیدنظر گذشته و قطعی شده باشد. در صورتی که پرونده هنوز در مرحله تجدیدنظر یا بررسی قرار داشته باشد، امکان فرجام‌خواهی وجود نخواهد داشت. تنها در صورتی که حکم دادگاه در مرحله نخستین به‌طور قطعی صادر شود، می‌توان آن را به دیوان عالی کشور جهت بررسی بیشتر ارجاع داد.
مسئله دیگر در فرجام‌خواهی، مغایرت با قوانین و مقررات است. اگر دیوان عالی کشور تشخیص دهد که حکم صادره از دادگاه نخستین برخلاف قوانین موضوعه، اصول دادرسی یا مقررات شرعی صادر شده است، این امکان برای طرفین دعوا فراهم می‌شود که به آن اعتراض کنند.
این مغایرت می‌تواند ناشی از اشتباهات در تفسیر یا اعمال نادرست قوانین و مقررات باشد. به عبارت دیگر، اگر حکم دادگاه بر اساس اصول حقوقی صحیح صادر نشده باشد یا اشتباهی در روند دادرسی رخ داده باشد، می‌توان از دیوان عالی کشور درخواست فرجام‌خواهی کرد.
همچنین، در دعاوی مالی، ارزش خواسته نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. در این نوع دعاوی، اگر مبلغ مورد اختلاف بیشتر از یک سقف خاص (برای مثال ۲۰ میلیون ریال) باشد، این آراء قابل فرجام‌خواهی خواهند بود. علاوه بر دعاوی مالی، در دعاوی غیرمالی نیز در صورتی که موضوعات حساس حقوقی مانند مسائل خانوادگی، ارث، طلاق و نکاح مطرح باشد، امکان فرجام‌خواهی از آرای دادگاه نخستین وجود دارد.
آرای صادره در دعاوی مختلف، از جمله دعاوی مالی مانند دیون و مطالبات، و همچنین دعاوی خانوادگی نظیر طلاق، نکاح یا تقسیم ارث، اگر مغایر با قوانین یا مقررات شرعی باشند، می‌توانند مشمول فرجام‌خواهی قرار گیرند. این آرای قابل فرجام‌خواهی نه تنها به دعاوی مالی محدود نمی‌شوند، بلکه شامل دعاوی اثبات مالکیت، تصرفات عدوانی، ممانعت از حق و دیگر دعاوی غیرمنقول نیز می‌شوند.
آرای قابل فرجام‌خواهی دادگاه تجدید نظر
در نظام قضائی ایران، بعد از صدور رأی در دادگاه نخستین، ممکن است طرفین دعوا اعتراض خود را به رأی صادره به دادگاه تجدیدنظر اعلام کنند. دادگاه تجدیدنظر به‌عنوان مرجع بالاتر، پرونده را مجدداً بررسی کرده و تصمیم‌گیری می‌کند.
پس از صدور رأی از دادگاه تجدیدنظر، این آرای صادره نیز در برخی شرایط خاص ممکن است قابل فرجام‌خواهی به دیوان عالی کشور باشند. فرجام‌خواهی در این مرحله از دادرسی به معنای درخواست بررسی مجدد رأی توسط دیوان عالی کشور است.
آرای دادگاه تجدیدنظر در صورتی می‌توانند مشمول فرجام‌خواهی قرار گیرند که برخی از شرایط ویژه محقق شود. این شرایط شامل مغایرت رأی با قوانین، نقص در روند دادرسی یا وجود اشکالات اساسی در استدلال قضائی است.
یکی از مهم‌ترین شرایط برای پذیرش فرجام‌خواهی از آرای دادگاه تجدیدنظر، وجود مغایرت با قوانین و مقررات است. اگر دیوان عالی کشور تشخیص دهد که رأی صادره از دادگاه تجدیدنظر برخلاف قوانین، مقررات یا اصول حقوقی و شرعی است، می‌توان به آن اعتراض کرد. این مغایرت می‌تواند در تفسیر یا اجرای اشتباه قوانین، نقض اصول دادرسی عادلانه یا استفاده نادرست از مستندات قضائی باشد.
قطعی بودن رأی یکی دیگر از شرایط فرجام‌خواهی است. پس از صدور رأی از دادگاه تجدیدنظر، اگر رأی قطعی شود و هیچ راه اعتراض دیگری به آن وجود نداشته باشد، این رأی می‌تواند از طریق فرجام‌خواهی به دیوان عالی کشور ارجاع شود.
به‌علاوه، آرای دادگاه تجدیدنظر در دعاوی مربوط به مالکیت، تصرفات عدوانی و ممانعت از حق، یا حتی در دعاوی غیرمنقول نیز می‌توانند تحت شرایط خاص قابل فرجام‌خواهی به دیوان عالی کشور قرار گیرند.
فرجام‌خواهی از آرای دادگاه تجدیدنظر در واقع یک ابزار نظارتی و اصلاحی است که به دیوان عالی کشور این امکان را می‌دهد تا در صورت وجود اشتباهات یا نقض قوانین در رأی صادره، آن را بررسی و اصلاح کند. دیوان عالی کشور در این مرحله به بررسی دقیق‌تری از جنبه‌های قانونی و حقوقی رأی می‌پردازد و در صورت لزوم، رأی را نقض کرده و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه صالح ارجاع می‌دهد. در صورتی که رأی از نظر قانونی صحیح تشخیص داده شود، آن را تأیید کرده و پرونده مختومه می‌شود.
در نهایت، آرای صادره از دادگاه تجدیدنظر در صورتی که طبق شرایط خاص مشمول فرجام‌خواهی باشند، می‌توانند به دیوان عالی کشور ارجاع داده شوند تا از جنبه قانونی و حقوقی مورد بررسی مجدد قرار گیرند. فرجام‌خواهی در این مرحله ابزار مهمی برای اصلاح اشتباهات قضائی و برقراری عدالت است که به افراد این فرصت را می‌دهد تا در صورت وجود نقض در رأی، از دیوان عالی کشور درخواست رسیدگی مجدد کنند.
پیشنهاد مشاهده : وکیل ماده 477
سخن پایانی
در این متن از بهترین وکیل پایه یک دادگستری سعی کردیم ویژگی های آرای قابل فرجام خواهی را حد المقدور برایتان توضیح دهیم؛ اما توجه داشته باشید مسائل قضایی از پیچیدگی و نکات بسیاری برخورد دار هستند؛ از این جهت توصیه می‌کنیم قبل از هرگونه اقدام حقوقی به وکیل متخصص و زبده که تجربه کافی در این زمینه را دارد مراجعه کنید.
