جرم شرط بندی یکی از مباحث پیچیده حقوق کیفری است که در سال‌های اخیر در بستر فضای مجازی نیز گسترش پیدا کرده و مطابق با قانون با مجازات‌های جدی مواجه می‌شود. از این‌رو در این صفحه قصد داریم ضمن تشریح این جرم به قانون جدید مجازات‌ها در این باره بپردازیم.
همچنین جرم و مجازات شرط بندی در فضای مجازی را بررسی و مرجع صالح برای رسیدگی به این جرائم را معرفی می‌کنیم. در پایان نیز برخی از نکات مهم این موضوع را با شما به اشتراک می‌گذاریم؛ پس تا پایان این مطالب با بهترین وکیل پایه یک دادگستری همراه شوید.
جرم شرط بندی
در فقه اسلامی قمار و شرط بندی به عنوان یکی از مصادیق اعمال حرام شناخته شده‌اند. به همین دلیل قانون‌گذار نیز با تأسی از مبانی شریعت، این رفتار را جرم‌انگاری کرده است.
شرط بندی به عملی اطلاق می‌شود که در آن افراد بر پایه شانس، اتفاق یا نتیجه یک رویداد، توافق می‌کنند که در صورت تحقق شرط، یکی از طرفین (بازنده) مبلغ پول یا مال مشخصی را به دیگری (برنده) بپردازد. این توافق از منظر حقوق کیفری ایران، فاقد مشروعیت است و جرم تلقی می‌شود؛ حتی اگر با رضایت طرفین صورت گیرد.
با وجود این‌که شرط بندی در بسیاری از کشورها مجاز و قانونی شمرده می‌شود و مراکز رسمی برای انجام آن وجود دارد، اما در ایران به استناد قوانین برگرفته از اصول اسلامی، چنین عملی ممنوع و جرم است.
قانون‌گذار در راستای حمایت از نظم عمومی، پیشگیری از اشاعه فساد اقتصادی و اخلاقی و مقابله با سودجویی غیرقانونی به صراحت جرم شرط بندی را تعریف کرده و برای آن مجازات‌هایی را در نظر گرفته است. به همین دلیل نه تنها شرط بندی، بلکه دایر کردن مکان برای انجام آن به هر شکلی در فضای حقیقی یا فضای مجازی، جرم‌انگاری شده و با ضمانت اجرا مواجه است.
جرم شرط بندی در نظام کیفری ایران محدود به یک شکل خاص نیست و در قالب‌های مختلفی مانند شرط بندی‌های اینترنتی، قمارخانه‌ها یا فعالیت‌های پوششی با ظاهر قانونی بروز پیدا می‌کند.
ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصادیق متعددی از این جرم را بیان کرده و برای هر یک، مجازات‌هایی از قبیل جزای نقدی، حبس، شلاق، ضبط ابزار و حتی توقیف اموال حاصل از شرط بندی را در نظر گرفته است. بنابراین شرط بندی هم از منظر فقهی و هم بر پایه موازین قانونی، عملی مجرمانه شناخته می‌شود.
جرم شرط بندی در قانون
جرم شرط بندی در قوانین ایران به صورت صریح در ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی مورد توجه قرار گرفته و در قالب اشکال مختلف، جرم‌انگاری شده است. قانون‌گذار با هدف پیشگیری از فعالیت‌های مبتنی بر شانس، مصادیق متنوعی برای این جرم پیش‌بینی کرده که می‌توان به توافق‌های برد و باخت، پیش‌بینی وقایع و قرعه‌کشی‌های مبتنی بر تصادف، اشاره کرد. در ادامه دقیق‌تر جرم شرط بندی از منظر قانون را تشریح می‌کنیم:
- هر نوع توافق صریح یا ضمنی که میان اشخاص با هدف برد و باخت صورت گیرد، چنان‌چه به موجب آن بازنده یا بازندگان یا حتی شخص ثالثی، متعهد به پرداخت پول، مال، منفعت، خدمت یا هر نوع امتیاز مالی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به طرف برنده شود از منظر حقوقی جرم محسوب می‌شود. این مدل از جرم شرط بندی از شایع‌ترین اشکال قمار در معاملات صوری یا رقابت‌های تفریحی به شمار می‌آید.
- مشارکت 2 یا چند شخص در پیش‌بینی تحقق یا عدم تحقق یک موضوع خاص یا فرض وقوع یک رویداد معین نیز از مصادیق جرم شرط بندی است؛ البته به نحوی که بازنده یا بازندگان ملزم به پرداخت وجه، مال، منفعت، خدمت یا هر نوع امتیاز مالی یا غیرمالی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به برنده یا شخص ثالث باشند. این نوع از شرط بندی بیشتر در قالب مسابقات اینترنتی یا در صفحات شبکه‌های اجتماعی یا بسترهای مجازی بروز پیدا می‌کند.
- چنان‌چه مشارکت کنندگان در یک قرعه کشی یا اقدام مبتنی بر انتخاب تصادفی، وجوه یا امتیازاتی را به صورت نقدی یا تعهدی پرداخت کنند و تمام یا بخشی از این مبالغ به یک یا چند نفر از شرکت کنندگان که بر اساس قواعد تعریف شده «برنده» محسوب می‌شوند، اختصاص یابد، این عمل نیز در شمول جرم شرط بندی قرار می‌گیرد. چنین مشارکت‌هایی ولو با ظاهر تبلیغاتی یا تجاری اگر مبتنی بر شانس باشد از منظر قانون‌گذار ممنوع شناخته شده است.
قانون جدید مجازات شرط بندی
بر اساس قانون جدید مجازات شرط بندی، افراد مرتکب این جرم بسته به شرایط و نوع مشارکت به یکی از 2 مجازات مقرر شده در قوانین یا هر 2 محکوم می‌شوند. این مجازات‌ها شامل حبس از ۶ ماه تا 2 سال یا پرداخت جزای نقدی از ۳ تا ۱۲ میلیون ریال است. قانون‌گذار این برخورد را برای اشخاصی نظر گرفته که به طور مستقیم در فعالیت‌های شرط بندی دخیل بوده‌اند.
علاوه‌بر این در قانون جدید جرم شرط بندی و مجازات آن به صراحت به موضوع حمل، خرید، تولید یا تهیه ابزارهای مخصوص شرط بندی اشاره شده است. بر مبنای ماده ۷۰۸ قانون مجازات اسلامی هر فردی اقدام به تهیه، معامله، عرضه یا نگهداری ابزار و ادوات مربوط به قمار و شرط بندی کند به جزای نقدی درجه ۶ یا مبلغی معادل یک تا 3 برابر ارزش اموال و منافع حاصل از جرم (هر کدام که بیشتر باشد) محکوم خواهد شد. همچنین صرف خرید یا حمل این وسایل می‌تواند موجب حبس از یک تا ۳ ماه یا جریمه نقدی بین پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال شود.
جرم شرط بندی در فضای مجازی
در راستای مقابله با گسترش شرط بندی در بسترهای جدید، قانون‌گذار با اصلاح ماده ۷۰۶ قانون مجازات اسلامی، دایر یا اداره کردن هرگونه مکان حقیقی یا مجازی جهت قمار، شرط بندی یا بخت‌آزمایی را جرم‌انگاری کرده و برای مرتکبین، مجازات حبس درجه ۶ در نظر گرفته است.
بر اساس همین اصلاحیه در صورتی که مرتکب از طریق این فعالیت‌ها، وجه، منفعت، خدمت یا امتیاز مالی تحصیل کرده باشد، علاوه‌بر حبس درجه ۵ به ضبط اموال و جزای نقدی معادل ۲ تا ۵ برابر عواید حاصل از جرم نیز محکوم خواهد شد.
بر پایه تبصره یک ماده ۲ همین طرح اصلاحی، چنان‌چه این اقدامات تحت پوشش عناوینی نظیر فعالیت‌های خیریه، خدماتی، فروش کالا یا سایر پوشش‌های فریبنده صورت گیرد، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم می‌شود.
همچنین برای مرتکبین جرم شرط بندی در فضای مجازی علاوه‌بر مجازات اصلی، محرومیت‌های تبعی نیز پیش‌بینی شده است؛ از جمله محرومیت از دریافت خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات مانند ثبت دامنه اینترنتی، استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، سیم کارت، دسته چک و اسناد تجاری که این محرومیت‌ها در مرتبه نخست ۶ ماه تا 2 سال است و در صورت تکرار بین ۲ تا ۵ سال ادامه خواهد داشت.
قانون‌گذار در مواجهه با جرائم سازمان یافته مرتبط با شرط بندی در فضای مجازی به ویژه زمانی که مجموع وجوه و منافع حاصل از جرم از مرز ۱۰ میلیارد ریال تجاوز کند، سازوکار کیفری شدیدتری را پیش‌بینی کرده است.
در صورتی که رفتار ارتکابی مشمول عناوین نظیر افساد فی‌الارض یا اخلال در نظام اقتصادی نباشد، مرتکب علاوه‌بر ضبط کلیه اموال ناشی از جرم به حبس درجه ۴ و جزای نقدی معادل ۳ تا 6 برابر ارزش اموال مذکور نیز محکوم خواهد شد.
مجازات قمار و شرط بندی
مجازات‌های قمار و شرط بندی با توجه به اصلاحات ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به ویژه اصلاحیه سال ۱۴۰۰ به صورت مشخص‌تری تعیین شده‌اند.
به موجب این ماده هر فردی که در دنیای حقیقی مرتکب قماربازی، شرط بندی یا مشارکت در باندهای مرتبط با آن شود با مجازات‌های قانونی مواجه خواهد شد. بنابراین در جرم قمار و شرط بندی بر اساس قوانین و اصلاحیه‌ها می‌توانیم مجازات‌های زیر را برشمریم:
- ضبط اموال و عواید حاصل از جرم: تمامی اموال، وجوه و عوایدی که شخص از طریق قمار و شرط بندی به دست آورده در صورت اثبات جرم، توسط مرجع قضایی ضبط خواهد شد. این اقدام یکی از ابزارهای مقابله با توسعه باندهای قمار تلقی می‌شود و به منظور جلوگیری از مشروعیت‌بخشی به اموال نامشروع و بازدارندگی از کسب درآمد از طریق فعالیت‌های مجرمانه پیش‌بینی شده است.
- جزای نقدی درجه ۶: در صورتی که شخص به قماربازی یا شرط بندی در فضای حقیقی مبادرت ورزد، دادگاه علاوه‌بر ضبط اموال، وی را به پرداخت جزای نقدی درجه ۶ محکوم می‌کند. میزان این جزا بین ۶ تا ۲۴ میلیون تومان است که با توجه به دفعات ارتکاب، نقش فرد در سازمان‌دهی یا بهره‌برداری از این فعالیت و سایر شرایط، تعیین می‌شود.
- جزای نقدی معادل ۱ تا ۳ برابر ارزش اموال و عواید: در کنار مجازات‌های عمومی، قانون‌گذار در ماده ۷۰۵ اصلاحی، پیش‌بینی کرده است که متهم به پرداخت جزای نقدی معادل یک تا ۳ برابر ارزش اموال و عواید ناشی از قمار یا شرط بندی محکوم شود. این مجازات علاوه‌بر ضبط اصل مال بوده و با هدف تشدید برخورد مالی با مرتکبین در نظر گرفته شده که میزان آن بر اساس حجم مالی حاصل شده از جرم، محاسبه می‌شود.
مجازات شرط بندی در فضای مجازی
مجازات شرط بندی در فضای مجازی بسته به نوع رفتار مجرمانه، میزان گستردگی فعالیت، سازمان یافتگی یا میزان اموال و منافع تحصیل شده، متغیر و در سطوح مختلف قابل اعمال است.
قانون‌گذار بر پایه مواد قانونی ۷۰۵، ۷۰۶ و ۷۰۸ قانون مجازات اسلامی و اصلاحات آن برای جرم شرط بندی در فضای مجازی، مجازات‌های اصلی، تکمیلی و تبعی را به قرار زیر مقرر کرده است:
- حبس: برای مرتکبین شرط بندی در فضای مجازی بسته به شرایط جرم و نقش فرد، مجازات حبس بین ۶ ماه تا ۶ سال مقرر شده است. در جرائم ساده، مجازات از ۶ ماه تا 2 سال تعیین می‌شود؛ در حالی که در موارد سازمان یافته یا در صورت استفاده از ابزارهای گسترده برای راه‌اندازی سایت‌ها، مجازات ممکن است تا ۶ سال افزایش یابد.
- جزای نقدی: در بسیاری از مصادیق جرم شرط بندی در فضای مجازی به ویژه زمانی که عواید مالی از طریق این فعالیت‌ها تحصیل شده باشد، مجازات جزای نقدی معادل 2 برابر ارزش اموال و منافع حاصل از جرم تعیین شده است. اگر شرط بندی به شکل سازمان یافته انجام شود، این مجازات‌ها تشدید می‌شود و به ۳ تا ۶ برابر ارزش اموال افزایش می‌یابد.
- شلاق: در مواردی که شخص به صورت علنی و مکرر در قمار یا شرط بندی مشارکت کند به موجب ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی علاوه‌بر حبس ممکن است تا ۷۴ ضربه شلاق نیز برای وی در نظر گرفته شود. این مجازات بیشتر در شرایطی اعمال می‌شود که فرد با علم و سوءنیت به طور مکرر و آشکارا در این نوع فعالیت‌ها شرکت کند.
- ضبط اموال و عواید حاصل از جرم: چنان‌چه از طریق شرط بندی در فضای مجازی اموال منقول یا غیرمنقول، منافع اقتصادی یا خدماتی تحصیل شده باشد، این اموال به نفع دولت ضبط می‌شوند. هدف از این اقدام، جلوگیری از گردش سرمایه‌های حاصل از فعالیت مجرمانه و از بین بردن انگیزه مالی مجرم از ارتکاب دوباره جرم است.
- محرومیت ارتباطی و خدماتی: مرتکبین جرم شرط بندی در فضای مجازی بر اساس اصلاحیه ماده ۷۰۶ برای بار نخست به مدت ۶ ماه تا ۲ سال از دریافت برخی خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعاتی مانند ثبت دامنه، استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، دریافت اینترنت یا سیم کارت و بهره‌مندی از اسناد تجاری محروم می‌شوند. در صورت تکرار، این محرومیت‌ها بین ۲ تا ۵ سال ادامه پیدا می‌کند.
مجازات سایت شرط بندی
بر اساس ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی، قمار و شرط بندی در هر شکلی جرم محسوب می‌شود و مرتکبین آن به یکی از 2 مجازات حبس از یک تا ۶ ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شوند. همچنین چنان‌چه فردی به صورت علنی و مکرر در این فعالیت‌ها شرکت کند به هر 2 مجازات مذکور، محکوم خواهد شد.
در ادامه ماده ۷۰۸ قانون یاد شده، تاسیس، اداره یا فراهم کردن بستر شرط بندی از طریق سایت را معادل ایجاد قمارخانه می‌داند و برای آن مجازات حبس از ۶ ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از ۳ تا ۱۲ میلیون ریال پیش‌بینی کرده است. ضمن این‌که اگر از این طریق وجه نقدی دریافت شده باشد به نفع دولت ضبط می‌شود.
مجازات شرط بندی در فوتبال
شرط بندی و قمار فارغ از موضوع آن در نظام حقوق کیفری، جرم به حساب می‌آید و شامل تمامی حوزه‌های ورزشی و غیرورزشی می‌شود. تنها استثنا، تبصره یک ماده ۵۰۷ قانون مجازات اسلامی است که شرط بندی در رشته‌هایی مانند تیراندازی، سوارکاری و برخی امور نظامی را تحت شرایطی خاص، مجاز دانسته است.
بنابراین شرط بندی در فوتبال نیز از شمول جرم خارج نمی‌شود و اشخاصی که به راه‌اندازی، مدیریت یا اداره سایت‌های شرط بندی فوتبال اقدام می‌کنند به مجازات حبس از ۶ ماه تا 2 سال محکوم می‌شوند.
مرجع رسیدگی به جرم شرط بندی
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم شرط بندی در وهله نخست، دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم است که با طرح شکایت یا گزارش ضابطین قضایی، تحقیقات مقدماتی را آغاز می‌کند. در صورت احراز ادله کافی و صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده جهت رسیدگی ماهوی به دادگاه کیفری ۲ ارجاع داده می‌شود. در صورت نیاز به مشاوره حقوقی، می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی با وکیل کیفری در تماس باشید.
نکات حقوقی جرم شرط بندی
توجه به نکات و هشدارهای قانونی مرتبط با جرم شرط بندی برای پیشگیری و محافظت از حقوق شهروندان، اهمیت به‌سزایی دارد. به همین دلیل در ادامه برخی از مهم‌ترین این نکات را با شما مرور می‌کنیم:
- هر فردی که در سایت‌های شرط بندی شرکت کند، علاوه‌بر مسئولیت کیفری، ممکن است مشمول مجازات‌هایی مانند حبس، جزای نقدی یا شلاق شود.
- تبلیغ برای قمار و شرط بندی در هر قالبی جرم محسوب می‌شود و برای متخلفان، مجازات‌های قانونی پیش‌بینی شده است.
- قربانیان جرائم شرط بندی می‌توانند از طریق دادسرا یا مراجع قضایی یا سامانه الکترونیکی نماد، شکایات خود را به ثبت رسانند تا پلیس فتا به پرونده ورود کرده و تحقیقات و پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
- در صورت احراز جرم شرط بندی پیگیری قضایی، رسیدگی و صدور حکم به عهده دادگاه کیفری ۲ است.
- در شکایت برای رسیدگی به پرونده‌های شرط بندی، ارائه مستندات و شواهد معتبر نقش تعیین کننده در اثبات جرم دارد.
- استفاده از هویت جعلی یا مدارک تقلبی برای شرکت در شرط بندی، جرم جداگانه‌ای است و مجازات‌های خاص خود را دارد.
- انتقال وجه به حساب‌های مرتبط با شرط بندی از نظر قانون ممکن است با عنوان جرم پول‌شویی در نظر گرفته شود و کاربران در این خصوص مسئولیت دارند.
- قانون‌گذار حمایت‌هایی را برای افرادی که از شرط بندی متضرر شده‌اند پیش‌بینی کرده و گاهی امکان بازگرداندن اموال فراهم می‌شود.
سخن پایانی
در پایان تاکید می‌کنیم که جرم شرط بندی به دلیل آثار منفی گسترده بر جامعه و اقتصاد کشور از سوی قانون‌گذار با دقت و شدت، مورد برخورد قرار می‌گیرد. ما در این نوشتار سعی کردیم با تشریح این جرم، مقررات و مجازات‌ها و مهم‌ترین نکات مرتبط با آن را شفاف‌سازی کنیم.
همچنین به مبحث جرم و مجازات شرط بندی در فضای مجازی نیز پرداختیم؛ تمامی این مطالب نشان می‌دهد شرط بندی در ایران به هر شکل و در هر قالبی، جرم محسوب می‌شود و پیامدهای جدی به دنبال دارد. امیدواریم که مطالب ارائه شده به درک بهتر این موضوع کمک کرده باشد و موثر واقع شود.
سوالات متداول
- مجازات فعالیت در سایت‌های شرط بندی چیست؟
شرکت در سایت‌های شرط بندی جرم تلقی می‌شود و مجازات‌های آن شامل حبس، جزای نقدی و در موارد خاص شلاق است. میزان مشارکت و نقش فرد در تعیین مجازات، ملاک قرار داده می‌شود. - آیا تبلیغ شرط بندی جرم است؟
بله؛ تبلیغ قمار و شرط بندی به هر شکل و در هر بستری جرم است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
