جرم سرقت مسلحانه یکی از خطرناک‌ترین اشکال جرائم علیه اموال و امنیت عمومی است که در آن، مرتکب با حمل سلاح اقدام به بردن مال غیر می‌کند. ما در این صفحه قصد داریم این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم و در خصوص مواد قانونی و مجازات‌های این جرم، اطلاعاتی را با شما به اشتراک بگذاریم.
همچنین مباحثی مانند جرم و مجازات سرقت مسلحانه از منزل، نحوه شکایت، چگونگی تخفیف مجازات و تاثیر رضایت شاکی را بررسی می‌کنیم. در پایان هم ضمن معرفی مرجع صالح رسیدگی، مهم‌ترین نکات پیرامون این مبحث را یادآور می‌شویم؛ پس تا پایان نوشتار همراه ما باشید.
سرقت مسلحانه
در میان جرائم علیه اموال، جرم سرقت مسلحانه به عنوان یکی از اشکال حاد و خشن اعمال مجرمانه شناخته می‌شود. به طور کلی سرقت یا دزدی یکی از رایج‌ترین جرائم در جوامع مختلف به حساب می‌آید که گاه در نتیجه نابسامانی‌های اقتصادی و ضعف ساختارهای حمایتی، شدت بیشتری پیدا می‌کند.
قانون مجازات اسلامی در مواجهه با این جرم، صرف نظر از انگیزه‌های شخصی یا اجتماعی مرتکب، رفتار کیفری واحدی را اتخاذ کرده است؛ چراکه تحقق سرقت از دید قانون مشروط به وجود نیت خاص نیست و صرف وقوع آن، فارغ از علت ارتکاب، جرم محسوب می‌شود و مستوجب مجازات خواهد بود.
در تقسیم‌بندی انواع سرقت، یکی از شدیدترین اشکال آن سرقت مسلحانه است که قانون‌گذار در قیاس با سرقت‌های ساده، مجازات‌های سختگیرانه‌تری برای آن اعمال می‌کند.
این نوع سرقت نه تنها به دلیل استفاده از سلاح، بلکه به واسطه تاثیر آن بر احساس امنیت عمومی و ایجاد رعب در جامعه از حیث تقنینی مورد توجه خاص قرار گرفته است. قانون‌گذار در قوانین کیفری سرقت را به 2 قسم کلی تقسیم کرده که به قرار زیر تعریف می‌شوند:
- سرقت حدی: این نوع سرقت مشمول مجازات مشخص و معین در شرع است. اگر ارکان قانونی و شرعی آن محقق شود، مجرم با توجه به دفعات ارتکاب به مجازات‌هایی از قبیل قطع انگشتان دست یا پا، حبس ابد یا حتی اعدام محکوم خواهد شد.
- سرقت تعزیری: آن دسته از سرقت‌ها که شرایط شرعی سرقت حدی را نداشته باشند در گروه تعزیری قرار می‌گیرند. در این حالت تعیین مجازات بر عهده قاضی و در چارچوب قوانین تعزیری خواهد بود که بر اساس نوع و شدت جرم و ضرر وارد شده، تصمیم‌گیری می‌شود.
با توجه به تعاریف و شرایط احصا شده، جرم سرقت مسلحانه در دسته جرائم تعزیری قرار می‌گیرد؛ اما از نوع تعزیری مشدد که مجازات آن شدیدتر از سرقت تعزیری ساده است. مواد 651، ۶۵۲ و ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی به تفسیر حقوقی این جرم و تعیین مجازات‌های آن بر اساس شرایط خاص، پرداخته است.
با این اوصاف سرقت مسلحانه زمانی تحقق پیدا می‌کند که مرتکب در حین سرقت اقدام به حمل یا استفاده از سلاح کند. این سلاح می‌تواند سرد یا گرم باشد و الزامی نیست که استفاده علنی از آن صورت گیرد؛ صرف وجود سلاح نزد مرتکب در تحقق این جرم کفایت دارد.
قانون‌گذار سلاح‌های گرم مانند تفنگ، تپانچه، نارنجک و سلاح‌های سرد مانند قمه، شمشیر، چاقو، پنجه بوکس، سلاح‌های شکاری مانند تفنگ ساچمه‌زنی یا بیهوش کننده، سلاح‌های جنگی سرد مانند کارد سرنیزه‌ای و موارد این چنینی را در شمول سلاح قرار داده است.
در این راستا نوع و میزان مجازات بسته به نحوه ارتکاب، نوع سلاح، آثار فعل مجرمانه و شرایط همراه جرم مانند تهدید یا آزار در چارچوب قانونی، معین شده است.
جرم سرقت مسلحانه از منزل
در صورتی که فردی با علم و آگاهی به صورت مسلحانه وارد منزل دیگری شود، حتی اگر هیچ‌گونه مالی را به سرقت نبرد، صرف ورود غیرمجاز یا تهدید و همراه داشتن سلاح، موجب تحقق عنوان مجرمانه سرقت مسلحانه می‌شود.
مطابق با قانون مجازات اسلامی چنین فردی به حبس از یک تا ۶ سال محکوم می‌شود. تشخیص سلاح اعم از سرد یا گرم بودن و صرف در اختیار داشتن آن هنگام ورود به منزل، عنصر مادی جرم تلقی می‌شود و در نتیجه امکان صدور حداکثر مجازات نیز وجود دارد.
علاوه‌بر مجازات حبس مقرر در قانون، عوامل مشددی نیز ممکن است موجب افزایش مجازات‌ها شوند. به عنوان مثال در صورتی که سارق هنگام ورود با سلاح مرتکب آزار یا اذیت ساکنین منزل شود یا آن‌ها را تهدید یا محبوس کند، مجازات‌ها شدیدتر می‌شوند.
بر اساس مقررات فعلی، حداقل مجازات چنین فردی ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق است. همچنین در صورت احراز شرایط مواد قانونی ۶۵۴ و ۶۵۵ قانون مجازات اسلامی، ممکن است به حبس از ۵ تا ۲۰ سال نیز محکوم شود.
نحوه شکایت از جرم سرقت مسلحانه
در صورتی که فردی مورد سرقت مسلحانه قرار گیرد، لازم است که به عنوان شخص بزه دیده اقدام به ثبت شکایت کند تا مسیر رسیدگی قضایی آغاز شود. طرح شکایت از این جرم نیازمند رعایت تشریفات قانونی خاصی است که از مرحله تنظیم شکواییه تا صدور رای، توسط دادگاه کیفری ادامه می‌یابد. در این بخش چگونگی و مراحل شکایت از جرم سرقت مسلحانه را بررسی می‌کنیم:
- تنظیم نمونه شکواییه سرقت مسلحانه: در گام نخست، بزه دیده باید اقدام به نگارش دقیق یک شکواییه رسمی کند که در آن تمامی جزئیات مرتبط با سرقت مسلحانه از جمله زمان، مکان، نوع سلاح، مشخصات احتمالی مرتکب یا مرتکبین و آثار جرم، شرح داده شود.
- ضمیمه کردن مدارک و ادله جهت اثبات جرم به نمونه شکواییه: در این مرحله اسناد، مستندات، تصاویر، فیلم‌ها، اظهارات شهود و هرگونه ادله قانونی مرتبط با جرم سرقت مسلحانه به شکواییه، ضمیمه می‌شود. مدارک باید قابلیت اثبات وقوع جرم را داشته باشند. قدرت اقناعی ادله در مرحله تحقیقات مقدماتی بسیار مهم است و در تصمیم مقام تحقیق برای ادامه رسیدگی، نقش تاثیرگذاری دارد.
- ثبت شکایت در یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی: پس از تنظیم شکواییه و پیوست نمودن مدارک لازم، شکایت باید از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. ثبت رسمی شکایت در این سامانه، موجب پیگیری پرونده در مرجع قضایی می‌شود و به آن شماره کلاسه اختصاص می‌یابد. در این مرحله شکایت به صورت رسمی وارد پروسه تحقیقات و رسیدگی قضایی می‌شود.
- ارجاع پرونده به دادسرا: پس از ثبت شکایت، پرونده از طریق سامانه مدیریت قضایی به دادسرای صالح ارجاع داده می‌شود. دادسرا به عنوان مرجع تعقیب و تحقیق مقدماتی، مسئول بررسی اولیه صحت و ارکان جرم سرقت مسلحانه است. قاضی دادسرا با بررسی اولیه، اقدامات لازم برای کشف حقیقت و شناسایی مرتکب را آغاز می‌کند.
- تحقیقات در مورد پرونده و بازجویی از متهم: در این مرحله مقام تحقیق (بازپرس یا دادیار) اقدامات لازم برای تحقیقات مقدماتی از جمله بازجویی از متهم و بررسی اقاریر، اظهارات شهود و گزارش ضابطین را انجام می‌دهد. در مواردی ممکن است ضابطین قضایی با ارائه گزارش‌های تکمیلی، خواستار پیگیری پرونده شوند. با این حال تصمیم نهایی در خصوص ادامه رسیدگی با مقام دادسرا است.
- صدور قرار در دادسرا: در پایان تحقیقات مقدماتی، مقام تحقیق با توجه به محتویات پرونده و دلایل موجود تصمیم‌گیری و اقدام به صدور قرار می‌کند. در صورت فقدان دلایل کافی، قرار منع تعقیب و در صورت احراز وقوع سرقت مسلحانه، قرار مجرمیت صادر می‌شود. تصمیم اتخاذ شده، مبنای ارجاع پرونده به مرجع رسیدگی نهایی است.
- ارجاع پرونده به دادگاه کیفری: در صورتی که قرار مجرمیت صادر شده و کیفرخواست تنظیم شود، پرونده برای ادامه رسیدگی به دادگاه کیفری ۲ یا یک (بسته به نوع و شدت جرم) ارسال می‌شود. دادگاه، مرجع صدور حکم نهایی در خصوص جرم سرقت مسلحانه است و پس از برگزاری جلسات دادرسی با توجه به شواهد و دفاعیات، رای صادر می‌کند.
- صدور رای توسط دادگاه کیفری: پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه کیفری با احراز عناصر قانونی جرم سرقت مسلحانه رای نهایی را صادر می‌کند. این رای ممکن است شامل حبس، شلاق یا سایر مجازات‌های مقرر در مواد قانونی باشد. رای صادره قابل اعتراض در مراجع بالاتر است.
مجازات سرقت مسلحانه
مجازات سرقت مسلحانه در قانون مجازات اسلامی با شدت بیشتری نسبت به سرقت‌های ساده یا بدون سلاح، مقرر شده است. این جرم از جمله جرائم تعزیری مشدد شناخته می‌شود که مواد قانونی 651، ۶۵۲ و ۶۵۴ قانون مذکور، مجازات‌های متناسب با شرایط وقوع این جرم را به طور خاص، تعیین کرده است.
طبق ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی در صورتی که جرم سرقت با ۵ شرط خاص همراه باشد، مرتکب به حبس بین ۵ تا ۲۰ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. شروط لازم برای اعمال ماده ۶۵۱ به قرار زیر است:
- سرقت در شب واقع شود.
- تعداد مرتکبین بیش از یک نفر باشد.
- آزار و تهدید در حین سرقت انجام گیرد.
- حداقل یکی از سارقین مسلح باشد؛ فرقی نمی‌کند سلاح آشکار باشد یا مخفی.
- ورود از طریق تخریب، شکستن حرز، بالا رفتن دیوار، استفاده از کلید ساختگی یا تظاهر به مامور بودن، انجام گیرد.
بر اساس ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی هرگاه سرقت همراه با آزار و اذیت یا حمل سلاح باشد، مرتکب به حبس از 3 ماه تا ۱۰ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. همچنین اگر سارقین در جریان ارتکاب جرم، مرتکب ضرب و جرح شوند در کنار مجازات مذکور به مجازات قانونی مربوط به ضرب و جرح نیز محکوم می‌شوند که در این حالت، حداکثر مجازات‌ها اعمال خواهد شد.
علاوه‌بر این به موجب ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی در صورتی که سرقت در شب انجام شود، 2 نفر یا بیشتر در آن دخالت داشته باشند و حداقل یکی از آن‌ها مسلح باشد، ارتکاب جرم از نوع سرقت مسلحانه محسوب می‌شود.
اگر رفتار ارتکابی شامل عنوان محاربه نشود، قانون‌گذار برای این نوع سرقت، مجازات حبس از ۵ تا ۱۵ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق تعیین کرده است. این ماده ناظر به سرقت‌های گروهی مسلحانه در زمان شب است که موجب اخلال در امنیت عمومی می‌شوند.
مجازات سرقت مسلحانه با سلاح گرم
سرقت مسلحانه با سلاح گرم از جمله جرائم شدید و تهدید کننده امنیت عمومی محسوب می‌شود که به موجب قانون، مجازات‌های سنگینی برای مرتکبین آن در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی در صورتی که سرقت همراه با استفاده از سلاح گرم باشد، مجازات می‌تواند از ۵ تا ۲۰ سال حبس و تا ۷۴ ضرب شلاق تعیین شود. چنان‌چه ارتکاب سرقت همراه با اذیت و آزار یا توسط 2 یا بیشتر از 2 نفر انجام گیرد، مجازات مرتکبین تشدید می‌شود.
برخی از مواقع بسته به نحوه ارتکاب جرم و ارکان محقق شده، مجازات جرم سرقت مسلحانه با سلاح گرم به حبس ابد نیز افزایش می‌یابد. علاوه‌بر این چنان‌چه رفتار مرتکب سرقت موجب ایجاد رعب و هراس در جامعه شود و شرایط تحقق عنوان مجرمانه محاربه را داشته باشد، قاضی می‌تواند مجازات اعدام را نیز اعمال کند. بنابراین نوع سلاح، شیوه ارتکاب، تعداد سارقین و آثار روانی و اجتماعی سرقت از عوامل تعیین کننده در شدت مجازات است.
تخفیف مجازات سرقت مسلحانه
با توجه به ماهیت تهدید کننده جرم سرقت مسلحانه، قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات‌های سنگین و قطعی پیش‌بینی کرده است. با این حال در برخی از مواقع خاص و به تشخیص مقام قضایی ممکن است تخفیف در مجازات مرتکبین این جرم اعمال شود. از مهم‌ترین عوامل موثر در تخفیف مجازات‌های سرقت مسلحانه می‌توانیم موارد زیر را برشمریم:
- عدم سابقه کیفری قبلی: در مواردی که مرتکب سابقه کیفری نداشته و برای نخستین بار مرتکب جرم سرقت مسلحانه شده باشد، قاضی ممکن است تخفیف‌هایی را در میزان حبس یا شلاق تعیینی اعمال کند.
- همکاری با مراجع قضایی و ابراز ندامت: چنان‌چه مرتکب پس از دستگیری همکاری صادقانه با مراجع انتظامی داشته و به صورت واقعی ابراز پشیمانی کند، این رفتار به عنوان یکی از جهات تخفیف مجازات محسوب می‌شود.
- شرایط خاص مرتکب: در مواردی که سارق شرایط خاصی مانند کهولت سن یا اختلالات روانی داشته یا تحت فشارهای شدید اقتصادی یا اجتماعی باشد، ممکن است قاضی این عوامل را در نظر بگیرد و منجر به تخفیف مجازات شود.
- نقص در شواهد و ادله اثباتی: گاهی در فرایند رسیدگی به دلیل نبود ادله کامل یا عدم کفایت مستندات اثبات جرم سرقت مسلحانه، قاضی نمی‌تواند با اطمینان کامل به اثبات جرم برسد. در این صورت حتی اگر جرم به طور ناقص محرز شود، امکان صدور رای مخفف یا حتی برائت وجود دارد.
- عوامل محیطی و اجتماعی موثر بر ارتکاب جرم: شرایط خاص محل زندگی متهم، فقر اقتصادی و فرهنگی، نبود فرصت‌های شغلی یا فشارهای محیطی، گاهی زمینه‌ساز ارتکاب جرم می‌شوند. قاضی می‌تواند این عوامل را برای تخفیف مجازات، مورد توجه قرار دهد.
- نوع و شدت جرم ارتکابی: اگرچه حمل سلاح موجب تحقق سرقت مسلحانه می‌شود، اما در مواردی که ارتکاب جرم فقط با تهدید بوده یا بدون ایراد آسیب شدید جسمی یا روحی باشد و رفتار مرتکب خشونت عملی جدی را در بر نگیرد، امکان کاهش مجازات نسبت به حالت شدید آن وجود دارد.
رضایت شاکی در جرم سرقت مسلحانه
رضایت شاکی در سرقت مسلحانه با وجود این‌که این جرم از جمله جرائم عمومی به حساب می‌آید به خودی خود موجب مختومه شدن پرونده نمی‌شود؛ اما تاثیر چشم‌گیری بر روند رسیدگی و تعیین میزان مجازات مرتکب دارد. در قانون مجازات اسلامی برای سرقت مسلحانه حبس بین ۳ تا ۱۵ یا حتی ۲۰ سال همراه با ۷۴ ضربه شلاق، پیش‌بینی شده است. ولی با جلب رضایت شاکی، قاضی می‌تواند با در نظر گرفتن جهات تخفیف، یکی از اقدامات زیر را اعمال کند:
- کاهش مجازات: در صورت رضایت شاکی خصوصی و احراز سایر شرایط قانونی، دادگاه می‌تواند مجازات مرتکب را کاهش دهد. این کاهش ممکن است در قالب تقلیل مدت حبس یا کاهش تعداد ضربات شلاق اعمال شود؛ به شرط آن‌که از حداقل قانونی مقرر پایین‌تر نرود.
- تعلیق مجازات: بر اساس قانون مجازات اسلامی، چنان‌چه محکوم‌علیه فاقد سابقه کیفری باشد و دادگاه تشخیص دهد که اجرای مجازات در اصلاح مرتکب ضرورتی ندارد، می‌تواند اجرای تمام یا بخشی از مجازات را به مدت معین، معلق کند. در این حالت محکوم‌علیه باید از دستورات و شرایط تعیین شده از سوی دادگاه، تبعیت داشته باشد.
- تبدیل مجازات: در برخی مواقع قاضی می‌تواند مجازات حبس تعزیری را به مجازات‌های جایگزین تبدیل کند. این مجازات‌ها ممکن است شامل جزای نقدی، الزام به گذراندن دوره‌های آموزشی یا خدمات عمومی باشند؛ مشروط بر این‌که شرایط قانونی لازم برای تبدیل مجازات، مهیا و فراهم شود.
مرجع صالح رسیدگی به جرم سرقت مسلحانه
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم سرقت مسلحانه با توجه به نوع و شرایط ارتکاب جرم، متفاوت است. در مواردی که سرقت در ضمن جرائم تعزیری قرار گیرد، تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا انجام شده و سپس پرونده جهت رسیدگی به دادگاه کیفری ۲ ارسال می‌شود.
با این حال چنان‌چه عمل ارتکابی واجد وصف مجرمانه‌ای نظیر ایجاد رعب و هراس عمومی، تهدید امنیت جامعه یا محاربه باشد (مانند سرقت مسلحانه از بانک، صرافی یا سرقت‌های سازمان یافته با قصد اخلال در نظم عمومی) رسیدگی به پرونده در صلاحیت دادگاه انقلاب اسلامی قرار می‌گیرد.
نکات حقوقی سرقت مسلحانه
عدم شناخت دقیق ابعاد حقوقی جرم سرقت مسلحانه می‌تواند موجب تضییع حقوق بزه دیده یا صدور آراء ناعادلانه شود. از این‌رو در ادامه برخی از مهم‌ترین نکات پیرامون این جرم را با شما مرور می‌کنیم:
- سلاح به کار رفته در تعیین نوع و میزان مجازات موثر است. به نوعی تفاوت میان سلاح گرم و سلاح سرد، تاثیر مستقیم بر میزان مجازات‌ها دارد.
هم‌زمانی ۵ شرط در ماده ۶۵۱ موجب تشدید مجازات‌ها می‌شود. - در صورت اثبات جرم سرقت مسلحانه برای بار چهارم، اعدام در انتظار سارق است.
- همدستی با سارق مسلح مسئولیت کیفری به همراه دارد؛ حتی اگر فردی به طور مستقیم سلاح نداشته اما در سرقت همکاری کند در بسیاری مواقع، مشمول همان مجازات می‌شود.
- سرقت از اماکن حساس مجازات را تشدید می‌کند و پرونده جهت رسیدگی به دادگاه کیفری یک ارجاع می‌شود.
بر اساس ماده ۶۵۴ ظاهر بودن سلاح شرط نیست؛ حتی در صورت پنهان بودن سلاح، جرم سرقت مسلحانه تحقق یافته و مشمول مجازات مقرر می‌شود. - مجازات سرقت تعزیری بسته به نظر قاضی و شدت جرم تعیین می‌شود؛ یعنی در سرقت‌های غیرحدی، مقام قضایی با توجه به اوضاع و احوال، خسارت وارد شده و وضعیت متهم، نوع و میزان مجازات را مشخص می‌کند.
- در سرقت همراه با ضرب و جرح، مجازات مضاعف در انتظار مرتکب است؛ یعنی مرتکب علاوه‌بر مجازات سرقت مسلحانه به خاطر جنایت ارتکابی نیز مجازات می‌شود.
سخن پایانی
با توجه به آن‌چه گفته شد، جرم سرقت مسلحانه یکی از جرائم شدید تعزیری شناخته می‌شود که با تهدید مستقیم جان و مال افراد همراه است. افزایش وقوع این جرم در شرایط بحرانی کنونی، لزوم آگاهی عمومی از ابعاد قانونی آن را بیش از پیش نمایان کرده و به همین دلیل ما در این صفحه به بررسی این موضوع پرداختیم. همچنین در خصوص مواد قانونی، مجازات‌های این جرم، نحوه شکایت، مرجع صالح رسیدگی و شرایط تخفیف و تاثیر رضایت شاکی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. در پایان امیدواریم که مطالب ارائه شده موثر واقع شود و افراد در صورت مواجهه با چنین واقعه‌ای، مسیر قانونی را به درستی طی کنند.
سوالات متداول
- حکم سرقت مسلحانه از طلا فروشی چیست؟
در صورتی که جرم سرقت مسلحانه از طلا فروشی با ادله کافی اثبات شود و واجد شرایط حدی باشد، مرتکب به مجازات شرعی مقرر محکوم می‌شود. در مرتبه نخست قطع ۴ انگشت دست راست سارق، برای بار دوم قطع پای چپ مقرر شده، تکرار جرم برای بار سوم حبس ابد دارد و بار چهارم، سارق به اعدام محکوم می‌شود. - مجازات سرقت مسلحانه با سلاح سرد چیست؟
در صورتی که ارتکاب جرم سرقت مسلحانه با استفاده از سلاح سرد نظیر قمه، چاقو، پنجه بوکس یا شمشیر باشد، نوع سلاح در تعیین مجازات نقش دارد. قانون‌گذار برای سلاح سرد مجازات‌های خفیف‌تر از سلاح گرم در نظر گرفته و در اغلب موارد حبس تعزیری، جزای نقدی یا شلاق، تعیین می‌شود.
