جرم قاچاق کالا به معنای جابه‌جایی و انتقال غیرقانونی یا بدون مجوز کالاها است و در شرایط بحرانی اقتصاد کشور از جمله جرایم جدی و از مصادیق جرایم اقتصادی شناخته می‌شود. قانون‌گذار با هدف مقابله با این جرم، جریمه‌ها و مجازات‌های سختگیرانه‌ای را برای آن در نظر گرفته است.
از این‌رو در این صفحه ما قصد داریم به طور کامل به این جرم، موارد و مجازات‌های آن بپردازیم. همچنین با تفکیک قاچاق کالاهای مجاز، کالاهای مجاز مشروط و کالاهای ممنوعه، مجازات‌ها برای هر کدام را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم. در پایان نیز با معرفی مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به این جرائم، شرایط تخفیف مجازات‌ها را شرح می‌دهیم؛ پس تا انتهای مقاله با بهترین وکیل پایه یک دادگستری همراه باشید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
جرم قاچاق کالا چیست؟
جرم قاچاق کالا در زمره جرایم اقتصادی ناظر بر جابه‌جایی غیرمجاز کالاها از محلی به محل دیگر در کشور یا انتقال آن به خارج کشور است که می‌تواند تهدیدی برای امنیت اقتصادی و تولید ملی باشد.
مطابق با قوانین، جابه‌جایی برخی از کالاها به مجوزهای لازم و تشریفات قانونی یا بانکی نیاز دارد و تخطی از این ضوابط، مشمول مجازات می‌شود. قانون‌گذار با هدف حمایت از تولید کنندگان و مصرف کنندگان و حقوق گمرکی، نگاهی سختگیرانه به این جرم دارد و قوانین متعددی را برای مبارزه با قاچاق کالا و ارز پیش‌بینی کرده است.
بر این اساس، مطابق با ماده یک قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز هرگونه فعل یا ترک فعلی که خلاف مقررات قانونی مربوط به ورود، خروج، تولید، توزیع، نگهداری، حمل یا عرضه کالا انجام شود و ناقض قوانین گمرکی جاری باشد، جرم قاچاق کالا است.
با احراز این جرم، مجازات‌هایی نظیر جریمه نقدی، مجازات‌های کیفری و ضبط کالای قاچاق مکشوفه برای مرتکب در نظر گرفته می‌شود. جرم قاچاق کالا می‌تواند در اشکال مختلفی از جمله ورود یا خروج غیرمجاز از مرز، مخفی کردن کالای قاچاق، نپرداختن حقوق گمرکی یا عرضه کالای قاچاق در بازار باشد.
بر این اساس هر شخصی با علم و آگاهی نسبت به غیرقانونی بودن عمل خود برای حمل، نگهداری یا توزیع کالای قاچاق اقدام کند یا رفتار وی مشمول عناوین مجرمانه موضوع قانون مبارزه با قاچاق شود به مسئولیت‌های کیفری و مجازات‌های مقرر شده در همین قانون محکوم می‌شود. با توجه به اینکه قاچاق کالا، یکی از انواع جرایم اقتصادی است می‌توانید از مشاوره با وکیل جرایم اقتصادی استفاده کنید.
موارد قاچاق کالا
جرم قاچاق کالا از منظر قانونی شامل انواع مختلفی می‌شود که می‌تواند موارد متعددی از کالاها را در برگیرد. قانون‌گذار بر اساس ماهیت کالا و میزان ممنوعیت آن، دسته‌بندی‌های مختلفی برای موارد قاچاق کالا در نظر گرفته است. در این خصوص می‌توانیم انواع موارد قاچاق کالا را به قرار زیر بدانیم:
- قاچاق داخلی: جابه‌جایی غیرمجاز کالا در داخل کشور بدون انجام تشریفات قانونی و اداری، قاچاق داخلی شناخته می‌شود.
- قاچاق خارجی: این جرم ناظر بر ورود یا خروج کالا و ارز از مرزهای کشور بدون رعایت مقررات گمرکی، تجاری و قانونی است.
- قاچاق مربوط به عوارض گمرکی: در این جرم، فرد کالا را وارد یا صادر می‌کند؛ اما از پرداخت حقوق ورودی و تعرفه‌های گمرکی که دولت تعیین کرده است، طفره می‌رود.
- قاچاق مربوط به عوارض بلدی: این نوع قاچاق ناظر بر کالاهایی است که حمل یا نگهداری آن‌ها مستلزم پرداخت عوارض است. فرار از پرداخت این عوارض نیز از جمله موارد قاچاق کالا محسوب می‌شود.
- قاچاق کالاهای مجاز: کالاهایی که ورود و خروج آن‌ها ممنوع نیست؛ اما مرتکب بدون رعایت ضوابط و تشریفات قانونی، آن‌ها را قاچاق می‌کند.
- قاچاق کالاهای ممنوعه: این گروه شامل کالاهایی می‌شود که ورود و خروج، تولید، نگهداری یا توزیع آن‌ها در هر شرایطی، ممنوع است.
غیر از دسته‌بندی‌های گفته شده از انواع قاچاق کالا، موارد زیر نیز از زیرمجموعه‌های جرم قاچاق کالا محسوب می‌شوند:
- صادرات و واردات از مسیرهای غیرمجاز و ورود و خروج کالا بدون انجام ضوابط و تشریفات گمرکی
- انتقال کالاهایی که مشمول معافیت گمرکی هستند به اشخاص دیگر بدون رعایت ضوابط قانونی و شرایط مندرج در ماده ۱۲۰ قانون گمرک
- جایگزینی کالاهای دارای ممنوعیت صادرات یا واردات مشروط با کالاهای دارای پروانه قانونی کسب شده
- ورود و خروج کالا از کشور با بهره‌گیری از معافیت‌های قانونی از طریق ارائه اسناد جعلی، مجوزهای ساختگی یا اظهار خلاف واقع به گمرک
- ورود وسایل نقلیه و کالاهای دارای صدور ممنوع یا مشروط
- اظهار کالاهای دارای حقوق ورودی کم‌تر به‌جای کالاهای مجاز یا مشروط دیگر با هدف پرداخت عوارض کم‌تر
- ارتکاب تخلف از طریق افزودن اقلام اضافی به محموله‌های اظهار شده به گمرک
- واردات یا صادرات کالاهای ممنوع با عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط
- عبور کالاهای خارجی که تعویض یا ناقص شده‌اند، بدون رعایت مقررات قانونی
- خروج کالا از محدوده گمرک بدون پرداخت حقوق یا ارائه اظهارنامه
- عدم خروج وسیله نقلیه یا کالای ورود موقت، ورود موقت برای پردازش، عبور خارجی و مرجوعی ظرف مدت تعیین شده از گمرک
- اقدام جهت خروج کالا از کشور بدون انجام تشریفات قانونی
- عرضه کالاهای وارداتی در خرده فروشی‌ها بدون درج شناسه کالا و کد رهگیری
- توزیع کالا با حواله‌های صادره از سازمان اموال تملیکی یا سایر نهادهای ذی‌ربط بدون مجوز رسمی
- خرید، فروش، ورود، خروج یا حواله ارز بدون رعایت قوانین یا اخذ مجوز از بانک مرکزی
- خروج کالای وارداتی یا کالای مشمول امتیازات و تسهیلات مرزنشینی به همراه مسافر یا بدون انجام تشریفات قانونی و گمرکی
- واردات کالا با بهره‌گیری از تسهیلات قانونی و به ظاهر تجاری اما به قصد اهداف و مصارف شخصی
- اظهار کالای وارداتی بدون دریافت مجوزهای قانونی از مراجع ذی‌ربط یا بدون ثبت علامت تجاری
- ترخیص کالا از گمرک بر مبنای مجوزهای جعلی یا غیرواقعی
- عدم بازگشت کالای اظهار شده به نام خروج موقت یا کران‌بری به کشور
مجازات قاچاق کالا
مجازات قاچاق کالا در قالب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز طی ۷۷ ماده قانونی، ۷۹ تبصره و در ۱۰ فصل پیش‌بینی شده است. این قوانین مسئولیت کیفری، مجازات‌ها و جریمه‌ها را مشخص کرده و بر اساس نوع کالا، ارزش ریالی کالا و نوع جرم به تفکیک شدت مجازات‌ها پرداخته است.
مطابق با ماده ۱۸ همین قانون، مجازات جرم قاچاق کالا شامل جریمه نقدی از یک تا چند برابر ارزش کالا، ضبط کالای مکشوفه، مصادره وسیله نقلیه، حبس تعزیری، محرومیت‌های اجتماعی و ممنوعیت از فعالیت‌های تجاری می‌شود. با نگاهی دقیق‌تر می‌توانیم مجازات قاچاق کالا را بر اساس ارزش کالای مکشوفه به قرار زیر بدانیم:
- بهای کالای قاچاق معادل ۱۰ میلیون ریال یا کم‌تر: ضبط کالای مکشوفه به نفع دولت
- بهای کالای قاچاق بیش از ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال: جریمه نقدی ۲ تا ۵ برابر بهای ارزش کالای مکشوفه، ضبط کالا
- بهای کالای قاچاق بیش از ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال: جریمه نقدی معادل ۵ تا ۷ برابر بهای ارزش کالای مکشوفه، ضبط کالا
- بهای کالای قاچاق بیش از یک میلیارد ریال: جریمه‌های نقدی تا ۱۰ برابر بهای کالای قاچاق مکشوفه، احتمال حبس تعزیری بر اساس نوع و ارزش کالا، ضبط وجوه به دست آمده از قاچاق
در موارد شدیدتر از جرم قاچاق کالا مانند قاچاق کالاهای ممنوعه یا سازمان یافته، قانون‌گذار حبس‌های طولانی‌مدت، ممنوع‌الخروجی و محرومیت‌های دائمی نیز برای مرتکبین در نظر گرفته است.
ضمن اینکه چنان‌چه قاچاق در فضای مجازی یا رسانه‌های اجتماعی تبلیغ یا ترویج شده یا به فروش یا عرضه برسند، مجازات‌ها علاوه‌بر ضبط کالا و جریمه‌های نقدی 2 برابری، ممکن است به حبس نیز ختم شود. بسیار مهم است که در این شرایط، از مشاوره حقوقی با بهترین وکیل کیفری، استفاده کنید. در ادامه دقیق‌تر به بررسی مجازات‌ها در موارد مختلف می‌پردازیم.
مجازات قاچاق کالا مجاز
کالای مجاز کالایی است که ورود، نگهداری، حمل یا عرضه آن در حالت عادی منع قانونی ندارد؛ اما انجام این امور باید مطابق با ضوابط و تشریفات قانونی مانند اظهار در گمرک، پرداخت حقوق، عوارض دولتی و رعایت مقررات واردات و صادرات صورت گیرد. چنان‌چه این تشریفات رعایت نشود، حتی در صورت مجاز بودن خود کالا، عمل انجام شده قاچاق کالا محسوب و مشمول مجازات می‌شود.
مجازات قاچاق کالاهای مجاز بر اساس ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شامل جریمه نقدی معادل یک تا ۲ برابر ارزش کالای مکشوفه است؛ ضمن اینکه کالا نیز ضبط می‌شود. در صورت تکرار جرم نیز جریمه‌ها افزایش 2 برابری پیدا می‌کند و مجازات‌های شدیدتری از جمله حبس اعمال می‌شود. این مجازات‌ها با در نظر گرفتن ماهیت جرم و نوع کالای قاچاق است.
مجازات قاچاق کالا مجاز مشروط
کالای مجاز مشروط، کالایی است که اصل ورود یا خروج یا عرضه آن در داخل کشور ممنوع نیست؛ اما انجام این امر منوط به اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح است. این مجوزها ممکن است از سوی یک یا چند سازمان دولتی لازم باشد؛ مانند کالاهایی که به مجوزهای رسمی از سوی وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو نیاز دارد.
بر این اساس، ورود یا صدور یا عرضه کالاهای مجاز مشروط بدون مجوز قانونی و معتبر، مصداق بارز جرم قاچاق کالای مجاز مشروط است. مجازات‌ها در خصوص قاچاق کالای مجاز مشروط شامل جریمه‌های نقدی معادل یک تا 3 برابر ارزش کالای مکشوفه و ضبط کالا است.
با این حال، چنان‌چه کالا ماهیت خاصی داشته باشد، مانند اقلام دارویی یا بهداشتی حساس، قانون‌گذار مجازات‌های دیگری نظیر حبس تعزیری یا محرومیت‌ها و ممنوعیت‌های دیگر برای مرتکب در نظر می‌گیرد. در صورت ارتکاب جرم به صورت گروهی یا سازمان یافته، مجازات‌ها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
مجازات قاچاق کالا ممنوعه
کالای ممنوعه به آن دسته از اقلامی اطلاق می‌شود که بر اساس قوانین جاری کشور ورود، خروج یا عرضه آن به طور مطلق، ممنوع است. این ممنوعیت می‌تواند به دلایل شرعی، امنیتی، فرهنگی، بهداشتی یا اخلاقی وضع شده باشد.
نمونه‌هایی از این کالاها شامل مواد مخدر، جرم حمل مشروبات الکلی، جرم حمل و نگهداری سلاح و مهمات غیرمجاز است. مطابق با قوانین هرگونه حمل، نگهداری، توزیع یا عرضه این اقلام مشمول عنوان قاچاق کالای ممنوعه می‌شود. می توانید محتوای مجازات حمل مواد مخدر را مطالعه کنید.
بر این اساس طبق ماده ۲۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مجازات قاچاق کالاهای ممنوعه شدیدتر از سایر اقلام قاچاق کالا است. در همین خصوص مجازات‌ها بسته به اینکه ارزش کالا چقدر است، متفاوت می‌شود. با این تفاسیر، جریمه‌ها و مجازات‌های قاچاق کالای ممنوعه به قرار زیر تعریف می‌شود:
- ارزش کالا تا ۱۰ میلیون ریال: جریمه نقدی معادل ۲ تا ۳ برابر ارزش کالای ممنوعه
- ارزش کالا از ۱۰ تا یکصد میلیون ریال: جریمه نقدی معادل ۳ تا ۵ برابر ارزش کالای ممنوعه
- ارزش کالا از ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال: جریمه نقدی معادل ۵ تا ۷ برابر ارزش کالای ممنوعه
- ارزش کالا بیش از یک میلیارد ریال: جریمه نقدی معادل ۷ تا ۱۰ برابر ارزش کالای ممنوعه و ضبط وجوه حاصل از قاچاق کالا
- علاوه‌بر این بر اساس ماده ۲۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، چنان‌چه جرم قاچاق کالاهای ممنوعه به صورت گروهی و سازمان یافته انجام گیرد، مجازات‌ها علاوه‌بر جریمه‌های نقدی مشمول حبس نیز می‌شود. بر این اساس، چنان‌چه ارزش کالا تا ۱۰ میلیون ریال باشد، مرتکبین به ۹۱ روز تا 6 ماه حبس و اگر ارزش کالا از ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال باشد به ۶ ماه تا 2 سال حبس محکوم می‌شوند. همچنین اگر ارزش کالای مکشوفه بیش از ۱۰۰ میلیون ریال باشد، مجازات‌ها شدیدتر و از ۲ تا ۵ سال حبس است.
مجازات معاونت در قاچاق کالا
مطابق با مقررات جاری، معاونت در ارتکاب جرم قاچاق کالا نیز مشمول مجازات است. معاونت در جرم زمانی محقق می‌شود که فردی با تسهیل، تحریک، ترغیب، تهیه وسایل یا ارائه اطلاعات در ارتکاب قاچاق به مجرم کمک کند، بدون آن‌که خودش مرتکب اصلی باشد.
بر این اساس مقرر شده معاون جرم به مجازات درجه‌ای پایین‌تر از مباشر، محکوم می‌شود. این مجازات‌ها بسته به نوع قاچاق و میزان کالای قاچاق مکشوفه شامل جریمه‌های نقدی، حبس تعزیری یا محرومیت از فعالیت‌های اقتصادی است.
جریمه کالای قاچاق
در این قسمت، جدولی تفکیک شده برای جریمه و مجازات‌های جرم قاچاق کالا در موارد مختلف ارائه کرده‌ایم:
| نوع جرم و قاچاق | جریمه و مجازات قانونی |
| قاچاق کالای مجاز |
|
| قاچاق کالای مجاز مشروط |
|
| قاچاق کالای ممنوعه |
|
| قاچاق کالا تا ارزش ۱۰ میلیون ریال |
|
| قاچاق کالا به ارزش ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال |
|
| قاچاق کالا به ارزش ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال |
|
| قاچاق کالا به ارزش بیش از یک میلیارد ریال |
|
| قاچاق کالای ممنوعه به صورت سازمان یافته |
|
| معاونت در قاچاق کالا |
|
مرجع قضایی رسیدگی به جرائم قاچاق کالا
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم قاچاق کالا، دادسراها و دادگاه‌های عمومی و انقلاب هستند. در صورتی هم که موضوع قاچاق شامل کالای ممنوعه یا قاچاق سازمان یافته باشد یا در ارتباط با جرائم سازمان یافته امنیتی قرار گیرد، رسیدگی در صلاحیت دادگاه انقلاب اسلامی است.
همچنین در خصوص قاچاق در سطح کلان و حرفه‌ای، دادسراهای تخصصی مانند دادسرای ویژه مبارزه با قاچاق کالا و ارز وارد عمل می‌شود. از طرفی، مواردی که جزو تخلفات عادی محسوب می‌شود، رسیدگی به آن در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است. بنابراین، بسته به نوع جرم و نوع کالای قاچاق شده، مرجع صالح رسیدگی می‌تواند متفاوت باشد.
موارد تخفیف مجازات کالای قاچاق
قانون‌گذار در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شرایطی را نیز برای تخفیف مجازات مرتکبین قاچاق در نظر گرفته است. بر این اساس می‌توانیم موارد تخفیف مجازات جرم کالای قاچاق را به قرار زیر بدانیم:
- اگر شخصی از قاچاق بودن کالا بی‌خبر باشد و آن را به اثبات رساند، امکان تخفیف در مجازات یا حتی لغو آن وجود دارد.
- طبق ماده ۷۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، اگر مرتکب قبل از شناسایی و دستگیری توسط مراجع قانونی به صورت داوطلبانه اعتراف کرده یا به دستگیری سرشبکه‌های قاچاق و دیگر متهمان کمک کند، امکان تخفیف مجازات وجود دارد.
- همکاری با تحقیقات، ارائه اطلاعات موثر در مورد عوامل اصلی یا شبکه‌های قاچاق و همکاری عملی در کشف جرم باعث کاهش مجازات می‌شود.
- اگر متهم به دلیل عدم آگاهی از قاچاق بودن کالا با فریب یا تحت اجبار و فشار قرار گرفته باشد، امکان تخفیف مجازات وجود دارد.
- چنان‌چه متهم سابقه کیفری موثر یا سابقه مشابه از قاچاق کالا نداشته باشد، تخفیف در مجازات و جریمه‌ها امکان‌پذیر است.
سخن پایانی
با توجه به آن‌چه گفته شد، جرم قاچاق کالا عاملی موثر در تخریب نظام اقتصادی کشور محسوب می‌شود که قانون‌گذار را به تعیین مجازات‌های جدی وادار کرده است. ما در این صفحه سعی کردیم ابعاد این جرم را از منظر قانونی و مطابق با قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز بررسی کنیم و به تشریح موارد قاچاق و مجازات‌ها در این خصوص پرداختیم.
علاوه‌بر این، ضمن تفکیک مجازات کالاهای مجاز، کالاهای مجاز مشروط و کالاهای ممنوعه، مجازات‌ها برای هر نوع قاچاق و معاونت در قاچاق کالا را نیز شفاف‌سازی کردیم. در پایان هم اطلاعاتی از مرجع قضایی رسیدگی به این جرائم و موارد و شرایط تخفیف مجازات‌ها در اختیار شما قرار دادیم. امیدواریم که این مطالب به شما کمک کرده و مفید واقع شده باشد. در صورت نیاز، حتما از طریق راه های ارتباطی با وکیل قاچاق کالا و ارز، در تماس باشید.
سوالات متداول
- در شرایط عدم اطلاع از قاچاق بودن کالا چه باید کرد؟
در صورت عدم علم و آگاهی نسبت به قاچاق بودن کالا، متهم باید بی‌گناهی خود را در محاکم قضایی احراز کند. ارائه ادله‌ای مانند فاکتور رسمی و معتبر، قرارداد حمل یا شهادت شهود می‌تواند به اثبات بی‌گناهی کمک کند. - آیا مجازات قاچاق کالا شامل اعدام می‌شود؟
با اینکه قاچاق کالا به تنهایی مستوجب اعدام نیست؛ اما مطابق با ماده ۲۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، چنان‌چه ارزش کالای مکشوفه بیش از ۵۰۰ میلیون ریال باشد، مرتکب به حکم حبس تعزیری از ۱۰ تا ۲۰ سال یا در موارد جدی‌تر با حکم اعدام مواجه می‌شود.
