جرم دریافت رشوه، یکی از جرایم اقتصادی است که در جوامع مختلف، همواره مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است. این جرم، به دلیل آثار مخربی که بر جامعه می‌گذارد، به عنوان یک تهدید جدی برای امنیت و آسایش مردم شناخته می‌شود. رشوه، در لغت به معنای هدیه یا انعام داده شده برای انجام یا عدم انجام کاری است.
در قانون ایران نیز، رشوه به عنوان «قبول وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مال به نفع خود یا دیگری یا قبول تعهد یا انجام کاری در مقابل انجام یا عدم انجام کاری برای صاحب حق» تعریف شده است. در ادامه این مطلب به بررسی بیشتر جرم دریافت رشوه می‌پردازیم و ابعاد مختلفی از آن را بررسی می‌کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر با بهترین وکیل پایه یک دادگستری همراه باشید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
رشوه چیست؟
رشوه، به معنای پرداخت یا دریافت مال یا منفعتی است که به صورت غیرقانونی و به منظور تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیری یا انجام وظیفه‌ای از سوی یک مقام مسئول یا کارمند ارائه می‌شود.
این عمل، زمانی جرم تلقی می‌شود که با قصد تغییر روند عادی اجرای قانون یا انجام کاری برخلاف مقررات صورت گیرد. رشوه می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند پول نقد، هدایا، خدمات، یا امتیازات خاص ارائه شود. رشوه، یکی از مصادیق فساد اداری است که به اعتماد عمومی به نظام اداری و قضایی کشور آسیب می‌زند.
این عمل، باعث می‌شود که تصمیم‌گیری‌ها بر اساس منافع شخصی افراد انجام شود و نه بر اساس منافع عمومی. رشوه، همچنین می‌تواند منجر به تضییع حقوق افراد و ایجاد نابرابری در جامعه شود. به همین دلیل، قانونگذار مجازات‌های سنگینی برای مرتکبان این جرم در نظر گرفته است.
ارکان جرم رشوه
جرم رشوه، یکی از جرایم مهم و پیچیده در نظام حقوقی است که به منظور حفظ سلامت اداری و جلوگیری از فساد، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است.
برای تحقق این جرم، وجود سه رکن اساسی ضروری است: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. هر یک از این ارکان، نقش مهمی در اثبات جرم رشوه ایفا می‌کنند و بدون وجود آن‌ها، نمی‌توان فردی را به جرم رشوه محکوم کرد. رکن قانونی، به معنای وجود نص صریح قانونی است که عمل مورد نظر را جرم تلقی کند. در مورد جرم رشوه، مواد مختلفی از قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین مرتبط، به این موضوع پرداخته‌اند.
رکن مادی، به معنای انجام عمل مجرمانه در عالم خارج است. در جرم رشوه، رکن مادی می‌تواند شامل پرداخت یا دریافت وجه، مال یا امتیاز غیرقانونی باشد. رکن معنوی، به معنای وجود قصد مجرمانه در ذهن مرتکب است. در جرم رشوه، مرتکب باید با علم و آگاهی به غیرقانونی بودن عمل خود، اقدام به پرداخت یا دریافت رشوه کند.
انواع رشوه و مصادیق آن
رشوه، جرمی است که در آن فردی با پرداخت وجه یا ارائه منفعت به دیگری، سعی می‌کند او را به انجام یا عدم انجام عملی خلاف قانون یا وظیفه خود وادار کند. رشوه می‌تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد، از جمله وجه نقد، مال، امتیاز، خدمات، یا هر نوع منفعت دیگری. در واقع، هر چیزی که ارزش مالی یا غیرمالی داشته باشد و به منظور اعمال نفوذ غیرقانونی به دیگری ارائه شود، می‌تواند مصداق رشوه باشد.
در ماده 590 قانون مجازات اسلامی، انواع رشوه به صورت کلی بیان شده است. این ماده قانونی، رشوه را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کند: رشوه نقدی، رشوه مالی بلاعوض و رشوه معاملاتی. رشوه نقدی، ساده‌ترین شکل رشوه است که در آن، وجه نقد به منظور انجام یا عدم انجام عملی پرداخت می‌شود.
رشوه مالی بلاعوض، شامل مواردی است که مالی به صورت رایگان یا با قیمت بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن به فرد داده می‌شود. رشوه معاملاتی، شامل مواردی است که فرد با انجام معامله‌ای غیرمنصفانه، به دیگری رشوه می‌دهد. به عنوان مثال، فروش مالی با قیمت بسیار بالاتر یا خرید مالی با قیمت بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن.
مصادیق رشوه، بسیار متنوع و گسترده است و در قوانین و مقررات مختلف به آن‌ها اشاره شده است. یکی از مهم‌ترین مصادیق رشوه، اخذ وجه یا مال غیرقانونی توسط کارکنان و مسئولان دستگاه‌های اجرایی است. این امر می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود. به عنوان مثال، کارمندی که برای انجام یک کار اداری، از ارباب رجوع وجه یا مالی دریافت می‌کند، مرتکب رشوه شده است.
همچنین، فراهم نمودن موجبات ارتشا، از قبیل مذاکره، جلب موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال از ارباب رجوع، نیز از مصادیق رشوه محسوب می‌شود. به عنوان مثال، فردی که با اعمال نفوذ خود، باعث می‌شود که ارباب رجوع به کارمند رشوه پرداخت کند، خود نیز مرتکب جرم رشوه شده است.
علاوه بر این، اخذ هرگونه مال دیگری که در عرف رشوه‌خواری تلقی می‌شود، از جمله هرگونه ابراء یا اعطای وام بدون رعایت ضوابط یا پذیرفتن تعهد یا مسئولیتی که من‌غیرحق صورت گرفته باشد، و همچنین گرفتن پاداش و قائل شدن تخفیف و مزیت خاص برای ارائه خدمات به اشخاص و اعمال هرگونه موافقت یا حمایتی خارج از ضوابط که موجب بخشودگی یا تخفیف گردد، نیز از مصادیق رشوه محسوب می‌شود.
آثار جرم دریافت رشوه چیست؟
رشوه، آثار مخربی بر جامعه می‌گذارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد مخرب شدن عدالت و مساوات: رشوه، زمینه را برای تضییع حقوق افراد و انحراف از عدالت فراهم می‌کند. از بین رفتن اعتماد عمومی: رشوه، اعتماد مردم به نهادهای دولتی و نظام قضایی را از بین می‌برد. تضعیف حاکمیت قانون: رشوه، موجب تضعیف حاکمیت قانون و اخلال در نظم عمومی می‌شود.
واژه «رشوه» ریشه عربی داشته و به معنای دریافت پول غیر قانونی برای باطل کردن حقی یا حق شمردن باطلی است. در قانون مجازات اسلامی ایران، واژه «ارتشاء» برای این جرم به کار رفته است که اسم مصدری و به معنای «پرداخت رشوه» و «رشوه گرفتن» است. ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی با نام «رشاء و ارتشاء» به این جرم پرداخته و فصل یازدهم قانون «ارتشاء و ربا و کلاهبرداری» نام دارد.
نحوه شکایت از رشوه به چه صورت است؟
شکایت از رشوه، فرایندی مهم در مبارزه با فساد اداری و مالی است. برای طرح شکایت، می‌توانید به مراجع قضایی یا نهادهای نظارتی مراجعه کنید. در مراجع قضایی، می‌توانید با تنظیم شکواییه و ارائه مدارک و مستندات مربوطه، شکایت خود را ثبت کنید.
همچنین، می‌توانید به نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات کشور یا سازمان تعزیرات حکومتی مراجعه کنید و شکایت خود را به صورت کتبی یا شفاهی مطرح کنید. در هر صورت، ارائه اطلاعات دقیق و مستند، نقش مهمی در پیگیری و رسیدگی به شکایت شما دارد.
اطلاعاتی مانند مشخصات رشوه دهنده و رشوه گیرنده، زمان و مکان وقوع جرم، مبلغ رشوه و دلایل و مدارک اثبات جرم، می‌تواند به مراجع رسیدگی کننده کمک کند تا پرونده را به طور کامل و دقیق بررسی کنند. همچنین، می‌توانید از طریق سامانه گزارشگران فساد سازمان بازرسی کل کشور نیز اقدام به ثبت گزارش و شکایت نمایید.
جرم رشوه چگونه ثابت می‌شود؟
اثبات جرم رشوه، نیازمند ارائه دلایل و مدارک کافی است. این دلایل و مدارک می‌تواند شامل شهادت شهود، اعتراف متهم، اسناد و مدارک مالی، فیلم‌ها و تصاویر و سایر مستندات مرتبط باشد. به دلیل ماهیت پنهان این جرم، جمع‌آوری مدارک و مستندات، می‌تواند دشوار باشد. با این حال، با همکاری با مراجع قضایی و ارائه اطلاعات دقیق و کامل، می‌توان به اثبات جرم رشوه کمک کرد.
در صورتی که شاکی، دلایل و مدارک کافی برای اثبات جرم رشوه ارائه دهد، دادگاه می‌تواند با استناد به این مدارک، حکم محکومیت متهم را صادر کند. مجازات جرم رشوه، بسته به نوع و میزان رشوه، متفاوت است و می‌تواند شامل حبس، جزای نقدی، انفصال از خدمات دولتی و سایر مجازات‌های قانونی باشد.
مجازات رشوه گیرنده چیست؟
رشوه‌گیری، یکی از جرایمی است که در جوامع مختلف، همواره مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است. جرم دریافت رشوه، به دلیل آثار مخربی که بر جامعه می‌گذارد، به عنوان یک تهدید جدی برای امنیت و آسایش مردم شناخته می‌شود.
در قانون ایران، برای جرم رشوه‌گیری، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته شده است. این مجازات‌ها، بسته به میزان رشوه و مقام مرتکب، متفاوت است.
مجازات جرم دریافت رشوه در قانون ایران
ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری، مجازات رشوه‌گیری را به شرح زیر تعیین کرده است:
- رشوه ۲۰ هزار ریال و کمتر از آن: انفصال موقت از خدمت از شش ماه تا سه سال برای کارمندان عادی و انفصال دائم از مشاغل دولتی برای مدیران کل و بالاتر
- رشوه بیش از ۲۰ هزار تا ۲۰۰ هزار ریال: یک تا سه سال حبس و جزای نقدی معادل وجه یا مال دریافتی و انفصال موقت از خدمت از شش ماه تا سه سال برای کارمندان عادی و انفصال دائم از مشاغل دولتی برای مدیران کل و بالاتر
- رشوه بیش از ۲۰۰ هزار تا یک میلیون ریال: دو تا پنج سال حبس، جزای نقدی معادل وجه یا مال دریافتی، انفصال موقت از خدمت از شش ماه تا سه سال و ۷۴ ضربه شلاق برای کارمندان عادی و مدیران کل و انفصال دائم از مشاغل دولتی برای مدیران کل و بالاتر
- رشوه بیش از یک میلیون ریال: پنج تا ده سال حبس، جزای نقدی معادل وجه یا مال دریافتی، انفصال موقت از خدمت از شش ماه تا سه سال و ۷۴ ضربه شلاق برای کارمندان عادی و انفصال دائم از مشاغل دولتی و ۷۴ ضربه شلاق برای مدیران کل و بالاتر.
مجازات رشوه دهنده
مجازات رشوه دهنده، در قانون ایران، به شرح زیر است:
- ضبط مال ناشی از ارتشاء
- شش ماه تا سه سال حبس
- هفتاد و چهار ضربه شلاق
آیا مجازات رشوه تعلیق می شود؟
در جرایم ارتشا و رشوه امکان تعلیق مجازات وجود ندارد و عملا مجازات رشوه قابل تعلیق نیست!
عوامل موثر در تعیین مجازات جرم دریافت رشوه
علاوه بر میزان رشوه، عوامل دیگری نیز در تعیین مجازات رشوه‌گیری موثر هستند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سمت و مقام مرتکب: رشوه‌گیری توسط مقامات دولتی، مجازات شدیدتری نسبت به رشوه‌گیری توسط افراد عادی دارد. تعدد یا تکرار
- جرم: رشوه‌گیری مکرر، مجازات شدیدتری نسبت به رشوه‌گیری یک‌باره دارد.
- سبق سابقه کیفری: داشتن سابقه کیفری، مجازات رشوه‌گیری را تشدید می‌کند.
- انگیزه مرتکب: اگر رشوه‌گیری با انگیزه‌های خاص مانند فقر یا اجبار صورت گرفته باشد، ممکن است مجازات تخفیف یابد.
راهکار های مقابله با رشوه‌گیری
برای مقابله با رشوه‌گیری، باید اقداماتی از سوی دولت، مردم و نهادهای مدنی صورت گیرد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش شفافیت در عملکرد نهادهای دولتی: شفافیت، زمینه را برای نظارت مردم و جلوگیری از فساد فراهم می‌کند
- افزایش آگاهی مردم از آثار مخرب رشوه: آگاهی مردم از آثار مخرب رشوه، می‌تواند در کاهش وقوع این جرم موثر باشد
- اعمال مجازات‌های بازدارنده برای مرتکبین رشوه: مجازات‌های بازدارنده، می‌تواند از وقوع رشوه جلوگیری کند
شرایط معافیت از مجازات رشوه دهنده
قانونگذار، در ماده 592 قانون مجازات اسلامی، شرایطی را برای معافیت رشوه‌دهنده از مجازات تعیین کرده است. این شرایط عبارتند از:
- اگر رشوه‌دهنده برای حفظ حقوق خود مجبور به دادن رشوه شده باشد
- اگر رشوه‌دهنده از روی ترس نزد مقامات مسئول، اعتراف به پرداخت رشوه کند
جرم رشوه گرفتن مامور دولت
در قانون ایران، رشوه‌گیری کارمندان دولت را «دریافت وجه یا مال به هر عنوان که منشأ آن وظایف خاص مرتشی بوده باشد» تعریف کرده‌اند. این تعریف، نشان می‌دهد که رشوه‌گیری کارمندان دولت، نوعی سوء استفاده از قدرت و موقعیت شغلی است.
مجازات رشوه‌گیری کارمندان دولت
مجازات رشوه‌گیری کارمندان دولت، در قانون ایران، به شرح زیر است:
- انفصال دائم از خدمات دولتی
- ضبط مال ناشی از ارتشاء
- شش ماه تا سه سال حبس
- هفتاد و چهار ضربه شلاق
تخفیف مجازات رشوه
قانونگذار، در ماده 592 قانون مجازات اسلامی، شرایطی را برای تخفیف مجازات رشوه‌گیری کارمندان دولت تعیین کرده است. این شرایط عبارتند از:
- اگر مرتکب، پیش از ابلاغ اتهام، تمام وجه یا مالی که در اثر ارتشاء تحصیل کرده است را مسترد نماید
- اگر مرتکب، قبل از صدور حکم قطعی، تمام وجه یا مالی که در اثر ارتشاء تحصیل کرده است را به صندوق دولت واریز نماید
- اگر مرتکب، قبل از صدور حکم قطعی، به طور داوطلبانه، اطلاعات و اسنادی را که مربوط به ارتشاء است، به مراجع قضایی تسلیم نماید.
لایحه دفاع از اتهام رشوه
در این قسمت از مطالب این صفحه شما می‌توانید با دانلود فایل زیر یک لایحه برای دفاع از اتهام رشوه داشته باشید:
مرجع صالح به رسیدگی جرم دریافت رشوه
در حالت عادی، مرجع صالح به رسیدگی به جرم رشوه، دادگاه عمومی محل وقوع جرم است. به عنوان مثال، اگر رشوه‌گیری در تهران اتفاق افتاده باشد، دادگاه عمومی تهران صلاحیت رسیدگی به این جرم را دارد.
اگر رشوه‌گیری به صورت سازمان‌یافته انجام شده باشد، مرجع صالح به رسیدگی به این جرم، دادگاه انقلاب است. به عنوان مثال، اگر یک شبکه رشوه‌خواری در کشور وجود داشته باشد، رسیدگی به این پرونده در صلاحیت دادگاه انقلاب است.
برای کسب بهترین نتایج در پرونده‌های این چنینی استفاده از مشاوره حقوقی و بهترین وکیل جرایم اقتصادی رویکردی همراه با موفقیت را برای شما به دنبال دارد.
جمع بندی
ما در مطالب این صفحه در رابطه با رشوه و جرم رشوه و مجازات این جرم سخن گفتیم و پیرامون این موضوع را نیز مورد بررسی قرار دادیم و در انتها امیدواریم مطالب ارائه شده در این صفحه برای شما مفید بوده باشد.
سوالات متداول
- چه کسانی مشمول جرم رشوه می‌شوند؟جرم رشوه، شامل هر دو طرف معامله غیرقانونی، یعنی رشوه دهنده و رشوه گیرنده می‌شود. رشوه گیرنده، معمولاً فردی است که دارای مسئولیت یا قدرتی است، مانند کارمندان دولتی، قضات، نمایندگان مجلس، یا کارکنان شرکت‌های خصوصی. رشوه دهنده، فردی است که با پرداخت وجه یا ارائه منفعت، سعی می‌کند او را به انجام یا عدم انجام عملی خلاف قانون یا وظیفه خود وادار کند.
-
مجازات رشوه چیست؟
مجازات رشوه، بسته به نوع و میزان رشوه، و همچنین سمت و جایگاه رشوه گیرنده، متفاوت است. به طور کلی، مجازات رشوه، شامل حبس، جزای نقدی، انفصال از خدمات دولتی، و ضبط مال ناشی از رشوه می‌شود. در برخی موارد، رشوه دهنده نیز ممکن است تحت پیگرد قانونی قرار گیرد.
