ارز دیجیتال یا رمزارز به عنوان نوعی پول دیجیتال شناخته و در بستر اینترنتی مبادله می‌شود و به این دلیل که بدون نیاز به نظارت بانک‌ها و دولت‌ها انجام می‌گیرد، محبوبیت بسیاری پیدا کرده است. بی‌شک افزایش مبادلات در این بستر باعث به وجود آمدن جرائم پیچیده نظیر کلاهبرداری ارز دیجیتال شده است. اقداماتی فریبکارانه که ابعاد قانونی بسیاری دارد و قانون‌گذار برای آن مجازات‌هایی را در نظر گرفته است. از این‌رو ما در این صفحه به تشریح این جرم، انواع آن و مجازات‌ها در این خصوص می‌پردازیم و مباحثی مانند مراحل پیگیری شکایت و نقش پلیس فتا در پیگیری این جرم را بررسی می‌کنیم؛ پس تا پایان نوشتار با وکیل ارز دیجیتال باشید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
حکم و جرم کلاهبرداری ارز دیجیتال چیست؟
با رشد چشم‌گیر معاملات رمزارزها، کلاهبرداری ارز دیجیتال نیز به عنوان یکی از اشکال جرائم اقتصادی روند افزایشی یافته است. افراد سودجو با بهره‌گیری از روش‌های متقلبانه و وعده‌های واهی درباره سودهای کلان، افراد یا سرمایه‌گذاران را فریب می‌دهند.
در این نوع کلاهبرداری اغلب از بسترهایی مانند بیت‌کوین، تتر یا سایر توکن‌های دیجیتالی استفاده می‌شود. هرچند در قوانین ایران به طور صریح به ارز دیجیتال اشاره نشده، اما کلاهبرداری در این بستر نیز در قالب مفاد ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری قابل پیگیری است.
در سیستم حقوق ما، چنان‌چه کلاهبرداری ارز دیجیتال از طریق اعمالی مانند جعل، فریب، اغوا یا ارائه اطلاعات نادرست انجام شود، مشمول عنوان کلی کلاهبرداری یا جرائم در حکم کلاهبرداری دیجیتالی قرار می‌گیرد. قانون‌گذار در ماده‌ای که قانون تشدید مجازات است، عناصر این جرم را شامل حیله، تقلب و تحصیل مال غیر به طور متقلبانه معرفی کرده است.
از این‌رو اگر فردی به هر روشی به صورت ساختگی یا با وعده سودهای غیرواقعی، اموال افراد را تصاحب کند از منظر حقوقی، مرتکب کلاهبرداری ارز دیجیتال شده که حکم آن با سایر اشکال کلاهبرداری تفاوتی ندارد و قابل تعقیب کیفری است.
اما مجازات کلاهبرداری ارز دیجیتال با توجه به روش ارتکاب و شدت جرم، متفاوت است. اگر ارتکاب جرم از طریق بسترهای الکترونیکی مانند فیشینگ یا دستکاری سامانه‌های رایانه‌ای باشد، مشمول مقررات خاص قوانین جرائم رایانه‌ای نیز قرار می‌گیرد.
در غیر این صورت، اگر با وعده‌های واهی و اغفال انجام شود، مقررات قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری اعمال خواهد شد. در هر 2 حالت برای جرم کلاهبرداری ارز دیجیتال مجازات‌های متعددی در نظر گرفته که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- مطابق با ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی: در صورت تحقق کلاهبرداری از طریق ابزارهای الکترونیکی یا ارائه اطلاعات نادرست در محیط دیجیتال، مرتکب علاوه‌بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا ۳ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده، محکوم می‌شود.
- طبق ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه‌ای: اگر فردی بدون مجوز، داده‌های دیجیتال دیگران را سرقت کند و از این طریق مال یا منفعتی به دست آورد به مجازات جزای نقدی از یک تا ۲۰ میلیون ریال و در صورت شدت عمل، حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال یا ترکیب هر ۲ مجازات، محکوم می‌شود.
- بر اساس ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای: چنان‌چه فردی از طریق سامانه‌های رایانه‌ای، مخابراتی یا شبکه‌های دیجیتال اقدام به کلاهبرداری ارز دیجیتال کند، علاوه‌بر رد مال به حبس از یک تا ۵ سال یا جزای نقدی از ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال یا هر 2 مجازات، محکوم می‌شود.
- مطابق با ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری: مجازات جرائم ساده حبس از یک تا ۷ سال یا ۶ ماه تا ۳ سال و نیم (بسته به مبلغ کلاهبرداری)، رد اصل مال به صاحب آن و پرداخت جزای نقدی معادل مال تحصیل شده، مقرر شده است.
- طبق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری: در صورتی که جرائم از نوع مشدد باشند، مجازات شامل حبس از ۲ تا ۱۰ سال یا یک تا ۵ سال و انفصال موقت از 6 ماه تا 3 سال یا انفصال دائم از خدمات دولتی (بسته به نوع جرم) و جزای نقدی معادل مال تحصیل شده، می‌شود.
انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال
کلاهبرداری ارز دیجیتال با توجه به شیوه ارتکاب جرم، ابزارهای مورد استفاده، شدت فریب و خسارت وارد شده در قالب‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شود؛ چه در شکل طرح‌های پیچیده مالی باشد و چه اقدامات ساده فریبکارانه در فضای مجازی. در ادامه به برخی از اشکال و انواع این جرم اشاره می‌کنیم:
- کلاهبرداری ارز دیجیتال با استفاده از طرح‌های پانزی: این نوع جرم با روش‌های فریبکارانه، نظیر نشان دادن کیف پول ارز دیجیتال و مجوزهای قانونی انجام می‌گیرد تا با وعده سود بالا و تضمینی در ازای ورود فرد جدید، افراد را فریب دهد.
- کلاهبرداری با استفاده از سرمایه‌گذاری در استخراج ابری: در این نوع از جرم، مجرمان با ایجاد پلتفرم‌های رسمی، خدمات استخراج رمزارز را در فضای ابری تبلیغ می‌کنند. قربانیان با پرداخت مبالغی به امید دریافت سود حاصل از استخراج رمزارز فریب می‌خورند.
- کلاهبرداری ارز دیجیتال با استفاده از صرافی ارز دیجیتال جعلی و تقلبی: در این حالت کلاهبرداران با طراحی وب سایت‌هایی مشابه صرافی‌های معروف، افراد را ترغیب به ثبت‌نام، واریز وجه و خرید و فروش ارز دیجیتال می‌کنند.
- کلاهبرداری با استفاده از فیشینگ: در فیشینگ، مجرمان از طریق لینک‌های جعلی، صفحات ساختگی یا صفحه‌ای مشابه صرافی معتبر، اطلاعات حساس کاربر مانند رمز عبور یا کدهای ورود را سرقت می‌کنند. متعاقب آن نیز کیف پول قربانی تخلیه می‌شود.
- کلاهبرداری ارز دیجیتال با استفاده از نرم‌افزارهای تقلبی کیف پول: در این شیوه مجرمان با انتشار اپلیکیشن‌های به ظاهر معتبر در قالب کیف پول دیجیتال، کاربران را ترغیب به نصب و وارد کردن اطلاعات حساس می‌کنند. پس از ورود داده‌ها، مجرم به محتوای کیف پول دسترسی یافته و می‌تواند اموال فرد را منتقل کند.
- کلاهبرداری با استفاده از تولید و فروش توکن‌های بی‌ارزش: ایجاد توکن‌هایی با ظاهر فنی قابل قبول و تبلیغات فریبنده، یکی از روش‌های شایع این نوع کلاهبرداری است. مجرمین اقدام به تولید و تبلیغ رمزارزها می‌کنند تا سرمایه لازم را از این طریق به دست آورند و در نهایت، پروژه متوقف شده یا معلوم می‌شود توکن فاقد ارزش واقعی است.
- کلاهبرداری ارز دیجیتال با استفاده از تیم پشتیبانی تقلبی: در این روش، کلاهبرداران خود را به عنوان تیم پشتیبان نرم‌افزار کیف پول یا سایت صرافی یا مدیر مربوطه معرفی می‌کنند یا به جعل هویت تیم‌های معروف می‌پردازند تا با در اختیار گرفتن داده‌ها، موجودی کاربران را به سرقت ببرند.
- کلاهبرداری با استفاده از پیام‌ها و پست‌های تقلبی در شبکه‌های اجتماعی: در این جرم، مجرمین با انتشار پست‌ها و پیام‌هایی با وعده‌های اغوا کننده مانند هدیه رمزارز یا ۲ برابر کردن دارایی، کاربران را به کلیک روی لینک‌های جعلی یا ارسال سرمایه ترغیب می‌کنند.
روش پیگیری کلاهبرداری ارز دیجیتال
کلاهبرداری ارز دیجیتال همانند سایر اشکال کلاهبرداری، جرم محسوب می‌شود و به صراحت در قوانین کیفری قابل پیگرد است. اگر شخصی با ارائه اطلاعات متقلبانه، اغوا و فریب، مال یا سرمایه‌ای را از دیگری تحصیل کند، قربانی می‌تواند با طرح شکایت، اقدامات لازم را انجام دهد.
در صورت وصول گزارش یا شکایت، مرجع صالح قضایی به بررسی موضوع پرداخته و در صورت احراز رکن مادی، معنوی و قانونی جرم، پرونده را تا مرحله صدور کیفرخواست و حکم، پیگیری می‌کند.
قانون‌گذار در قالب قوانین مختلفی از جمله قانون جرائم رایانه‌ای، قانون تجارت الکترونیکی و قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، این موضوع را جرم‌انگاری کرده و بسته به نوع وقوع جرم، ابزار استفاده شده، شیوه ارتکاب و وضعیت مرتکب، مجازات‌هایی مانند حبس، جزای نقدی، رد مال و در موارد خاص انفصال از خدمات دولتی را در نظر گرفته است.
این نوع جرائم با رویکرد جدی از سوی مراجع کیفری مواجه می‌شود و قربانی می‌تواند برای طرح شکایت، تشریفات و مراحل آن را طی کند. در ادامه دقیق‌تر این مراحل را توضیح می‌دهیم.
شکایت کلاهبرداری ارز دیجیتال چگونه است و چه مراحلی دارد؟
کلاهبرداری ارز دیجیتال همانند سایر دعاوی کیفری نیاز به طی تشریفات قانونی و ثبت رسمی شکایت دارد. شاکی باید ضمن ارائه مستندات کافی، شکایت خود را از طریق مراجع صالح ثبت و پیگیری کند. این مراحل دارای ترتیب و تشریفات خاصی است که به قرار زیر تعریف می‌شوند:
- تنظیم شکواییه: نخستین مرحله روند شکایت، تنظیم شکواییه است. موضوع کلاهبرداری ارز دیجیتال، نحوه وقوع آن، نام و مشخصات مرتکب و مستندات اولیه باید در این شکواییه درج شود و سپس در قالب فایل الکترونیکی ذخیره و در دفاتر خدمات قضایی به ثبت برسد.
- جمع‌آوری اطلاعات و مستندات: در این مرحله باید تمامی مدارک و شواهد مربوط به کلاهبرداری ارز دیجیتال جمع‌آوری شود؛ مدارکی مانند متن پیام‌ها، رسیدهای انتقال ارز، نام کاربری و رمز عبور، مدارک هویتی شاکی، اطلاعات حساب کاربری سامانه ثنا و هرگونه مدرکی که وقوع جرم را اثبات کند.
- ثبت شکایت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تکمیل شکایت و ضمیمه کردن مدارک، فایل نهایی از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به شعبه صالح ارسال می‌شود. ثبت در این دفاتر شرط لازم برای ارجاع پرونده به دادسرا است.
- ارجاع پرونده به مرجع صالح قضایی: پس از ثبت رسمی، پرونده کلاهبرداری ارز دیجیتال به مرجع قضایی ذی‌صلاح ارجاع می‌شود که به طور معمول دادسرای جرائم رایانه‌ای یا دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم است. مقام قضایی ابتدا به بررسی اولیه موضوع می‌پردازد و در صورت احراز شرایط، پرونده را وارد مرحله تحقیقات و رسیدگی برای صدور رای می‌کند.
- پیگیری تا صدور حکم: در مرحله نهایی و با احراز جرم در دادسرا، دادستان اقدام به صدور کیفرخواست می‌کند. سپس پرونده به دادگاه صالح ارجاع می‌شود تا با بررسی محتویات پرونده و دفاعیات طرفین، حکم نهایی صادر شود. قاضی بر اساس نوع و شدت جرم، رای نهایی و مجازات مرتکب را مشخص می‌کند.
افراد درگیر با این‌گونه پرونده‌ها می‌توانند از بهترین وکیل ارز دیجیتال تهران کمک بگیرند. دریافت مشاوره حقوقی از وکیل کیفری با تخصص جرایم ارز دیجیتال با توجه به اشراف آن‌ها به قوانین کلاهبرداری ارز دیجیتال، شناخت رویه‌های قضایی و تجربه در پرونده‌های مشابه، می‌تواند روند طرح شکایت، تنظیم دفاعیه و جمع‌آوری مستندات را به درستی هدایت کند. این موضوع علاوه‌بر افزایش شانس موفقیت از بروز اشتباهات حقوقی که منجر به رد دعوا می‌شود نیز جلوگیری می‌کند. در واقع حضور بهترین وکیل پایه یک دادگستری در جریان رسیدگی کیفری یک امتیاز مهم برای احقاق حق موکل است.
نمونه شکواییه و متن شکایت کلاهبرداری ارز دیجیتال
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
نمونه رای کلاهبرداری ارز دیجیتال
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
نقش پلیس فتا در کلاهبرداری ارز دیجیتال
پلیس فتا به عنوان مرجع تخصصی در حوزه جرائم سایبری، نقش مهمی در شناسایی و مقابله با کلاهبرداری ارز دیجیتال دارد. این نهاد با رصد مداوم تراکنش‌های مشکوک، استفاده از فناوری‌های نوین، تحلیل داده‌ها و بهره‌گیری از ابزارهای پیشرفته، اقدام به شناسایی الگوهای مجرمانه در بسترهای دیجیتال می‌کند.
همچنین با برقراری همکاری‌های فنی و اطلاعاتی با سازمان‌های بین‌المللی، امکان رهگیری بین‌المللی مجرمان سایبری را فراهم کرده و فرایند شناسایی متهمان در سطح جهانی را تسریع می‌بخشد.
افرادی که قربانی کلاهبرداری ارز دیجیتال شده‌اند، می‌توانند با مراجعه حضوری به یکی از دفاتر پلیس فتا در مراکز استان‌ها یا از طریق سامانه اینترنتی این مرجع، نسبت به ثبت شکایات خود اقدام کنند.
در این روند ارائه مدارک از جمله پیام‌ها، رسیدهای انتقال رمزارز، اطلاعات حساب و کیف پول دیجیتالی، الزامی است. پس از دریافت مستندات، پلیس فتا مسئولیت انجام تحقیقات، بررسی تراکنش‌ها و شناسایی مجرمین را بر عهده می‌گیرد. این نهاد می‌تواند با دقت بیشتری جرم را مستندسازی کرده و زمینه لازم برای حکم قضایی را فراهم کند.
سخن پایانی
در نهایت تاکید می‌کنیم که در مواجهه با جرم کلاهبرداری ارز دیجیتال بی‌تفاوتی و تاخیر در اقدام برای شکایت، خسارات جبران‌ناپذیری به همراه می‌آورد. ما در این صفحه سعی کردیم ابعاد مختلف این جرم، مجازات‌های قانونی آن، مراحل شکایت، روش پیگیری و نقش نهادهای مسئول را شفاف‌سازی و تشریح کنیم. آگاهی از این مسیر اولین قدم برای احقاق حق در فضای دیجیتالی است که می‌تواند به مال‌باختگان کمک کند. امیدواریم که اطلاعات داده شده برای افراد درگیر با این موضوع، مفید باشد.
سوالات متداول
- آیا کلاهبرداری ارز دیجیتال قابل پیگیری است؟
بله؛ کلاهبرداری ارز دیجیتال به عنوان یکی از مصادیق جرائم کلاهبرداری مالی و رایانه‌ای، قابل پیگیری قانونی است. در صورت ثبت شکایت و ارائه مستندات کافی، مراجع قضایی با بررسی ارکان جرم نسبت به تشکیل پرونده، صدور کیفرخواست و رسیدگی قضایی اقدام می‌کنند. - مجازات کلاهبرداری ارز دیجیتال چیست؟
مجازات جرم کلاهبرداری ارز دیجیتال بسته به نوع ارتکاب، میزان خسارت وارده و وضعیت مرتکب، متفاوت است. قانون‌گذار برای این جرم مجازات‌هایی نظیر حبس، جزای نقدی، رد مال به صاحب آن و در موارد مشدد انفصال موقت یا دائم از مشاغل دولتی را پیش‌بینی کرده است.
