مقاله جامع موارد پرداخت دیه توسط بیت المال

انواع دیه و موارد پرداخت دیه:

دیه را می‌توان بر اساس شرایط مختلف جرم و تعیین مقدار آن به چند دسته تقسیم کرد.

منطبق بر جنایت وارد شده بر جان یا اعضا و منافع فرد می‎توان گفت دیه چهار نوع دارد:

دیه قتل:

از موارد پرداخت دیه قتل می‌توان به زمانی اشاره کرد که فرد از عمد یا غیرعمد مرتکب قتل دیگری شده باشد. مزان این نوع دیه به اندازه دیه کامل یک انسان است البته باید در نظر داشته باشید 

که اگر قتلی در ماه حرام سال اتفاق بیفتد، دیه آن به اندازه 600 میلیون تومان در صورتی که قتل در ماه محرم رخ داده باشد، دیه به اندازه 800 میلیون تومان می‌باشد. شرط پرداخت دیه قتل در موارد قتل عمد زمانی است که اولیای دم از قصاص گذشته و طلب دیه داشته باشند.

دیه اعضای بدن:

اکثر اعضای بدن دارای دیه مقدر هستند با این اوصاف می‌توان گفت دیه اعضای بدن یکی دیگر از انواع موارد پرداخت دیه است. به این منظور زمانی که نقصی بر یکی از اعضای بدن فردی به صورت عمد یا غیرعمد وارد شود، مجرم محکوم به پرداخت دیه تعیین شده از سوی قانون مجازات اسلامی می‌باشد.

دیه منافع اعضاء:

اگر به موجب جنایتی که فرد مرتکب می‌شود، منجی علیه به شرط عدم آسیب جدی به عضو خود، منفعتی که از آن عضو بدن حاصل می‌شد را از دست بدهد؛ انگاه مجرم محکوم به پرداخت دیه است.

دیه جراحات:

یکی دیگر از موارد پرداخت دیه ، دیه حراحات است. در شرایطی فرد ملزم به پرداخت این نوع دیه می‌شود که به موجب جنایتی که مرتکب آن شده است، جراحتی مانند کبودی و خراش و غیره را بر اعضای بدن دیگری ایجاد شود. میزان این دیه بر اساس جراحت وارد شده توسط قانون مشخص می‌شود.

اما یکی دیگر از انواع تقسیم‌بندی دیه براساس این است که مقدار دیه مشخص شده است یا خیر. با این وجود می‌توان گفت دو نوع دیه داریم:

دیه مقدر:

در صورتی که میزان دیه از قبل بر اساس نوع جنایت در قانون مجازات اسلامی مشخص شده باشد به آن نوع دیه، دیه مقدر می‌‌گویند.

دیه غیرمقدر:

در مواردی که قاضی برای تعیین نوع دیه به گزارشات پزشکی قانونی نیازمند است زیرا میزان این نوع دیه در قانون مجازات اسلامی مشخص نشده و مبنای آن، نوع جنایت و میزان آسیب وارده می‌باشد، به این نوع دیه غیرمقدر یا ارش می‌گویند.

در چه مواردی باید دیه پرداخت شود؟

با توجه به تعریفی که از دیه در قانون مجازات اسلامی وجود دارد می‌توان گفت موارد پرداخت دیه عبارتند از تمامی جنایات غیرعمد که بر جان یا اعضای بدن فرد آسیبی وارد کند و تمامی جنایات عمد که به هر دلیلی امکان قصاص در آن‌ها وجود نداشته باشد یا اولیای دم از قصاص گذشت کنند.

موارد پرداخت دیه از بیت المال کدامند؟!

دیه یکی از انواع مجازات‌های مالی در قوانین اسلامی است. مقدار دیه هر سال براساس تصویب مقام رهبری و رئیس قوه قضاییه تعیین می‌شود.

یکی از موارد پرداخت دیه از بیت المال زمانی است که مجرم پیدا نمی‌شود یا شرایط جسمی و روانی او، مسئولیت پرداخت دیه را از او می‌گیرد.

همچنین، در مورد دیگری اگر جنایتی بر اساس تصمیمات اشتباه قاضی یا مقامات دولتی به فردی وارد شود، پرداخت دیه از بیت المال انجام می‌شود. برای مثال زمانی که فردی به موجب اعمال قانون به واسطه نماینده دولتی مورد آسیب جانی یا فوت قرار گیرد، ورثه آن می‌توانند نسبت به دریافت دیه از بیت المال اقدام کنند. 

همچنین درصورتی که فردی به موجب ورود به منطقه ممنوعه دولتی مورد اصابت گلوله باشد به شرط عدم اطلاع از ممنوعه بودن آن مکان می‌تواند از بیت المال طلب دیه داشته باشد. همچنین در زمانی که فردی بر علیه حمله دیوانه‌ای از خود دفاع مشروع داشته باشد، آنگاه پرداخت دیه از بیت المال انجام می‌شود. 

یکی دیگر از موارد پرداخت دیه از بیت المال مربوط به زمانی است که فرد براثر دلایل نامعلومی به قتل رسیده باشد یا به موجب تصادفی که مقصر آن معلوم نیست فوت کرده باشد. در برخی شرایط ممکن است به دلیل مرگ یا فرار غیرقانونی، دسترسی به مجرم ممکن نباشد آنگاه پرداخت دیه به عهده بیت المال است.