انتشار اسکرین شات عملی است که به ثبت و انتشار بخش‌های نمایان شده در نمایشگر رایانه یا پیام‌رسان‌ها در موبایل مربوط می‌شود و در نگاه قانون‌گذار یک رفتار مجرمانه به شمار می‌آید. حساسیت این جرم به این جهت است که نقض حریم خصوصی افراد و هتک حیثیت آنها در فضای دیجیتال، آثار اجتماعی و روانی گسترده‌ای ایجاد می‌کند. به همین دلیل آگاهی از محدوده قانونی، نحوه تحقق جرم و پیامدهای حقوقی آن برای تمامی کاربران فضای مجازی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دارد.
با توجه به اهمیت موضوع در این صفحه قصد داریم به بررسی جرائم مرتبط با انتشار اسکرین شات، جعل محتوا و تهدید به انتشار اطلاعات خصوصی بپردازیم و همچنین نکات مربوط به مراحل شکایت، مدارک مورد نیاز و انواع مجازات قانونی آن را با شما به اشتراک بگذاریم؛ پس پیشنهاد می‌کنیم با بهترین وکیل پایه یک دادگستری همراه باشید و این مطالب را از دست ندهید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
جرم انتشار اسکرین شات
انتشار اسکرین شات به معنای بازنشر تصویری است که از محتوای نمایشگر دستگاهی مانند رایانه یا تلفن همراه تهیه می‌شود. اسکرین شات یا نماگرفت در اصل روشی برای ثبت و نگهداری اطلاعات بصری به شمار می‌آید. با این حال زمانی که از این امکان در جهت افشای اطلاعات خصوصی یا محتوای شخصی دیگران استفاده شود، ماهیت آن تغییر کرده و می‌تواند موجب مسئولیت کیفری شود.
در همین خصوص انتشار اسکرین شات در صورتی که حاوی تصاویر، صدا یا متونی مربوط به حریم خصوصی اشخاص باشد، طبق قوانین ایران جرم محسوب می‌شود. مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای، صریحاً بر این موضوع تأکید دارند و تغییر، تحریف یا انتشار چنین داده‌هایی را در صورتی که موجب هتک حیثیت شود، مستوجب مجازات می‌دانند. این رفتار علاوه‌بر نقض حریم خصوصی، باعث ایجاد اختلال در روابط اجتماعی می‌شود و قانون‌گذار به منظور پیشگیری از چنین پیامدهایی، ضمانت اجراهای کیفری مشخص کرده است.
انتشار اسکرین شات نه تنها در قانون جرائم رایانه‌ای بلکه در قانون مجازات اسلامی نیز به عنوان رفتاری ممنوع شناخته شده است. بر اساس ماده ۱۶ این قانون، مرتکب ممکن است به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم شود.
همچنین در مواردی که محتوا ماهیت خانوادگی یا مستهجن داشته باشد، مجازات سنگین‌تری اعمال خواهد شد و دادسرای ویژه جرائم رایانه‌ای به همراه مراجع قضایی دیگر به این موضوعات رسیدگی می‌کنند.
ماده ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی اسکرین شات
ماده ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی به عنوان مستند قانونی اصلی برای جرم انتشار اسکرین شات در نظر گرفته شده است. در این ماده، قانون‌گذار مقرر کرده هرکس داده‌های دیگری را از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت شود به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات، محکوم می‌شود.
در این چارچوب، انتشار اسکرین شات از مکالمات خصوصی یا تصاویر خانوادگی نیز مشمول ماده ۷۴۵ قرار می‌گیرد. این اقدام علاوه‌بر نقض آشکار حریم خصوصی، تبعات اجتماعی و روانی متعددی به همراه دارد؛ از جمله خدشه به اعتبار فرد، ایجاد اختلافات خانوادگی یا تهدید جایگاه شغلی و اجتماعی. حتی در مواردی قانون‌گذار برای تشدید ضمانت اجرا، مجازات‌هایی مانند شلاق یا مجازات‌های شدیدتر را پیش‌بینی کرده تا اهمیت صیانت از حقوق شهروندان در فضای مجازی، بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
جرم اسکرین شات از چت خصوصی
انتشار اسکرین شات از چت خصوصی یکی از مصادیق بارز نقض حریم شخصی افراد شناخته می‌شود که قانون‌گذار آن را تحت عنوان جرم رایانه‌ای شناسایی کرده است. در این حالت، محتوای پیام‌های شخصی بدون رضایت طرف مقابل منتشر می‌شود و این امر می‌تواند عرفاً به اعتبار و حیثیت او آسیب وارد کند. طبق ماده ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی، چنین عملی در صورت تحقق شرایط قانونی، مستوجب حبس یا جزای نقدی و در برخی موارد هر دو مجازات خواهد بود.
انتشار اسکرین شات از مکالمات خصوصی نه تنها آثار حقوقی و کیفری دارد، بلکه پیامدهای اجتماعی و روانی نیز به دنبال خواهد داشت. افشای محتوای چت‌ها می‌تواند روابط افراد را دچار تنش کرده، اعتماد میان اشخاص را از بین ببرد و حتی زمینه بروز اختلافات خانوادگی یا شغلی را فراهم آورد. به همین دلیل، مراجع قضایی به این نوع جرائم با حساسیت ویژه رسیدگی می‌کنند تا از گسترش نقض حریم خصوصی در فضای مجازی جلوگیری شود.
جرم جعل اسکرین شات
جعل اسکرین شات به معنای دستکاری، تغییر یا ایجاد تصاویر صفحه نمایش به گونه‌ای است که اطلاعات غیرواقعی و نادرست منتشر شود. این اقدام معمولاً با هدف فریب، تخریب اعتبار یا ایجاد باور غلط در مخاطب صورت می‌گیرد و می‌تواند مصداق نشر اکاذیب باشد.
انتشار اسکرین شات جعلی از نظر حقوقی بسیار خطرناک است؛ زیرا به صورت مستقیم حیثیت و اعتبار اشخاص را خدشه‌دار می‌کند و زمینه طرح شکایت کیفری علیه مرتکب را فراهم می‌آورد.
از طرفی انتشار اسکرین شات جعلی می‌تواند علاوه‌بر جرم جعل با جرائمی مانند افترا یا نشر اکاذیب نیز توأمان شود و در نتیجه فرد مرتکب، مسئولیت کیفری مضاعف داشته باشد. قانون‌گذار در چنین مواردی، مجازات‌هایی شامل حبس و جزای نقدی پیش‌بینی کرده است.
ضمن اینکه دادگاه می‌تواند متناسب با شدت آسیب‌های وارد شده به قربانی، مجازات تکمیلی نیز اعمال کند. بدین ترتیب جعل اسکرین شات نه تنها عملی غیراخلاقی بلکه از منظر حقوق کیفری، تهدیدی جدی برای امنیت اجتماعی و فردی محسوب می‌شود.
نحوه شکایت از جرم اسکرین شات
انتشار اسکرین شات از جمله جرائمی به حساب می‌آید که به دلیل ارتباط مستقیم با آبرو و حیثیت افراد، مورد توجه نظام قضایی قرار گرفته است. با این حال شکایت از آن مانند سایر جرائم، تشریفات خاصی دارد که شاکی باید آنها را طی کند. در ادامه مدارک و مراحل لازم برای شکایت از این جرم را مرور می‌کنیم:
- تنظیم شکواییه و ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: نخستین گام برای پیگیری، تنظیم شکواییه‌ای دقیق است که در آن موضوع انتشار اسکرین شات، زمان و پیامدهای آن ذکر شود. این شکواییه باید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسد تا به طور رسمی وارد فرآیند رسیدگی شود. نگارش شکواییه باید به گونه‌ای باشد که تمامی عناصر مادی و معنوی جرم بیان شده و مسیر بررسی قضایی را تسهیل کند.
- ضمیمه کردن مدارک و مستندات: یکی از مهم‌ترین مراحل در شکایت مربوط به انتشار یا جعل اسکرین شات، ارائه مستندات معتبر است. شاکی باید اسکرین شات‌های مورد نظر را به صورت چاپی و الکترونیکی ضمیمه شکواییه کند. همچنین در صورت وجود، لینک گفتگو یا شماره تلفن و آی‌دی کاربر خاطی در پیام‌رسان مربوطه، باید ارائه شود. گواهی کارشناس رسمی یا گزارش اولیه پلیس فتا نیز می‌تواند در تأیید اصالت مدارک نقش مهمی ایفا کند. علاوه‌بر این اگر مکاتبات تکمیلی یا پیام‌های مرتبط دیگری وجود داشته باشد، باید برای تقویت ادله در پرونده ارائه شوند.
- درخواست بررسی صحت اسکرین شات: در این مرحله، مراجع قضایی برای احراز صحت اسکرین شات و بررسی نحوه انتشار آن از پلیس فتا درخواست گزارش فنی می‌کنند. پلیس فتا با ابزارهای تخصصی اصالت فایل، زمان ایجاد و نحوه انتشار را بررسی می‌کند. در پیام‌رسان‌های داخلی معمولاً فرآیند سریع‌تر است و حتی در صورت حذف اکانت نیز امکان بازیابی داده‌ها وجود دارد. در پیام‌رسان‌های خارجی نیز تا حد امکان پیگیری انجام می‌شود.
- ارجاع پرونده به دادسرای جرائم رایانه‌ای: پس از تکمیل گزارش‌ها، پرونده انتشار اسکرین شات به دادسرای جرائم رایانه‌ای ارجاع می‌شود. در این مرحله تحقیقات تکمیلی انجام و نوع جرم و ابعاد آن مشخص می‌شود. در نهایت مقام قضایی تصمیم می‌گیرد که قرار مناسب صادر کند. این قرار می‌تواند در صورت احراز جرم قرار جلب به دادرسی و در غیر این صورت، قرار منع تعقیب باشد.
- ارجاع پرونده به دادگاه صالح: چنانچه دادسرا قرار جلب به دادرسی صادر کند، پرونده برای رسیدگی ماهوی به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود. در این مرحله دادگاه با توجه به دلایل، مستندات و دفاعیات طرفین، وارد ماهیت پرونده می‌شود و به طور دقیق شرایط تحقق جرم انتشار اسکرین شات را بررسی می‌کند.
- صدور رأی: در نهایت دادگاه با توجه به مستندات، گزارش پلیس فتا و ادله ارائه شده، رأی مقتضی صادر می‌کند. این رأی ممکن است شامل حبس، جزای نقدی یا هر دو مجازات باشد. البته رأی صادره، قابل تجدید نظرخواهی در مراجع بالاتر است.
مجازات انتشار اسکرین شات
انتشار اسکرین شات بدون رضایت فرد بر اساس قانون جرائم رایانه‌ای، یک رفتار مجرمانه محسوب می‌شود. قانون‌گذار برای مرتکبان چنین اقدامی مجازات حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون ریال یا در صورت شدت جرم، ترکیب هر دو مجازات را تعیین کرده است. علاوه‌بر قانون جرائم رایانه‌ای، قانون مجازات اسلامی نیز در خصوص برخی مصادیق انتشار اسکرین شات مجازات‌هایی مقرر کرده و اعمال می‌کند.
در مواردی که این اقدام منجر به هتک حیثیت و افشای اسرار اشخاص شود، مرتکب با استناد به مقررات مرتبط می‌تواند به مجازات حبس یا جزای نقدی محکوم شود. بنابراین انتشار ساده یک تصویر یا چت خصوصی می‌تواند آثار حقوقی سنگینی داشته باشد و پیگرد قانونی آن قطعی است.
همچنین طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، اگر انتشار اسکرین شات با تهدید همراه باشد، موضوع شدت بیشتری پیدا می‌کند. این ماده تصریح کرده هر شخصی، دیگری را به افشای سر یا اطلاعات خصوصی تهدید کند، حتی اگر اقدام عملی صورت نگیرد به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم می‌شود. بنابراین صرف تهدید به انتشار اسکرین شات نیز قابلیت شکایت و پیگرد قانونی دارد.
مجازات تهدید به انتشار اسکرین شات
تهدید به انتشار اسکرین شات خصوصی، مصداق روشن جرم تهدید در نظام کیفری است. ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند که تهدید به قتل، ضررهای شرفی، مالی یا افشای اسرار اشخاص، جرم تلقی می‌شود. در این چارچوب، تهدید به افشای محتوای خصوصی نیز مشمول همین ماده بوده و مرتکب به شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد؛ حتی اگر اقدامی عملی انجام ندهد.
اهمیت جرم تهدید به انتشار اسکرین شات در آن است که غالباً با هدف سوءاستفاده یا ایجاد فشار روحی بر بزه‌دیده صورت می‌گیرد. این نوع تهدید گاهی به مطالبه وجه، اجبار به انجام کاری یا وارد آوردن آسیب حیثیتی منجر می‌شود. از آنجا که قانون‌گذار در ماده ۶۶۹ شرایط تحقق جرم را مطلق دانسته، برای تحقق مسئولیت کیفری، نیازی به اجرای تهدید نیست و صرف بیان آن جرم محسوب می‌شود.
تهدید به انتشار چت خصوصی نیز همانند تهدید به انتشار تصاویر شخصی، آثار زیان‌باری برای فرد در پی دارد. دادسراهای جرائم رایانه‌ای در این گونه پرونده‌ها با دقت ویژه موضوع را بررسی می‌کنند تا از تداوم فشار روانی بر بزه‌دیده جلوگیری شود. قانون‌گذار هم با پیش‌بینی مجازات شلاق یا حبس با ایجاد بازدارندگی کافی، امنیت روانی افراد در فضای مجازی و ارتباطات خصوصی را حفظ می‌کند.
مرجع رسیدگی به جرم انتشار اسکرین شات
رسیدگی به جرم انتشار اسکرین شات در صلاحیت دادسرای ویژه جرائم رایانه‌ای قرار دارد. شاکی می‌تواند با طرح شکایت رسمی در این مرجع، پرونده را وارد جریان قضایی کند. در صورت احراز جرم و صدور قرار مناسب توسط دادسرا، پرونده برای رسیدگی ماهوی و صدور حکم نهایی به دادگاه کیفری ارجاع داده می‌شود تا مجازات قانونی تعیین شده و حقوق بزه‌دیده صیانت شود.
نکات حقوقی انتشار اسکرین شات
جرم انتشار اسکرین شات به دلیل ارتباط مستقیم با آبروی افراد و صیانت از حریم خصوصی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری از شهروندان به دلیل ناآگاهی، ناخواسته درگیر این‌گونه جرائم می‌شوند یا قربانی انتشار غیرمجاز اطلاعات قرار می‌گیرند. به همین دلیل در این بخش قصد داریم مهم‌ترین نکات حقوقی مرتبط با این جرم را یادآور شویم:
- انتشار اسکرین شات بدون رضایت طرف مقابل، نقض آشکار حریم خصوصی محسوب می‌شود و قانون‌گذار برای این اقدام مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته است.
- حتی اگر اسکرین شات با هدف سرگرمی گرفته شود، انتشار آن بدون اجازه می‌تواند جرم باشد. مهم است که افراد آگاه باشند انتشار محتوا در فضای عمومی یا پیام‌رسان‌ها، مسئولیت قانونی دارد.
- اسکرین شات می‌تواند شامل متن، تصویر یا مکالمه صوتی باشد و هیچ تفاوتی از نظر حقوقی بین انواع محتوا وجود ندارد. هر گونه انتشار بدون رضایت فرد، مصداق این جرم محسوب می‌شود.
- تهدید به انتشار اسکرین شات نیز مستقل از اقدام عملی، جرم است و طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، مرتکب به شلاق یا حبس محکوم می‌شود.
- جمع‌آوری و ارائه مدارک معتبر از جمله خود اسکرین شات، لینک مکالمه و گزارش فنی پلیس فتا، نقش اساسی در اثبات جرم دارد. شاکی باید مدارک را به صورت دقیق و منظم ارائه کند تا پرونده قابل رسیدگی باشد.
- افشای اسکرین شات می‌تواند به حیثیت، اعتبار شغلی و اجتماعی فرد آسیب برساند و زمینه اختلافات خانوادگی یا حرفه‌ای ایجاد کند. به همین دلیل قانون‌گذار در مواردی که این جرم پیامدهای جدی به دنبال داشته باشد، سخت‌گیری بیشتری نشان می‌دهد.
- در پیام‌رسان‌های داخلی، حتی اکانت‌های حذف شده قابل پیگیری هستند و گزارش‌های فنی پلیس فتا می‌تواند صحت اسکرین شات و زمان انتشار آن را مشخص کند. این امکان، شناسایی و تعقیب مرتکب را تسهیل می‌کند.
- دستکاری یا جعل اسکرین شات نیز جرم است و انتشار محتوای جعلی، نشر اکاذیب یا خدشه به حیثیت افراد را شامل می‌شود. تشخیص صحت تصاویر توسط کارشناسان فنی، نقش مهمی در اثبات این جرم دارد.
- اطلاع‌رسانی به افراد و آموزش عمومی در خصوص نحوه محافظت از اطلاعات شخصی، می‌تواند از وقوع چنین جرائمی پیشگیری کند. استفاده از رمزگذاری، محدودیت دسترسی و رعایت اصول حفظ حریم خصوصی در این موارد، اهمیت بالایی دارد.
- وکیل کیفری در این حوزه به شاکی در تنظیم شکواییه، جمع‌آوری مدارک، پیگیری مراحل قضایی و دفاع در دادگاه کمک می‌کنند. حتی گاهی یک مشاوره حقوقی تخصصی، شانس موفقیت در پرونده انتشار اسکرین شات و صیانت از حقوق بزه‌دیده را به طور محسوسی افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
انتشار اسکرین شات از نظر قانون‌گذار جرمی شناخته می‌شود که با نقض حریم خصوصی و هتک حیثیت افراد همراه است. اهمیت این جرم به دلیل پیامدهای حقوقی و اجتماعی گسترده آن بوده؛ به نحوی که حتی تهدید به انتشار نیز قابلیت پیگرد دارد. همچنین شناخت دقیق نحوه اثبات این جرم و تبعات قانونی آن برای پیشگیری و دفاع در برابر چنین رفتارهایی، ضروری است و می‌تواند از آسیب‌های جدی به فرد جلوگیری کند.
در این صفحه ما به بررسی جرم انتشار اسکرین شات، تهدید به انتشار، جعل محتوا، نحوه شکایت و مدارک مرتبط پرداختیم. علاوه‌بر این نکات حقوقی و اطلاعات مرتبط با مجازات‌های قانونی را با شما به اشتراک گذاشتیم. آخرین نکته اینکه فراموش نکنید بهره‌گیری از مشاوره و کمک وکلای حرفه‌ای در این حوزه، امکان حفاظت کامل از حقوق و منافع قانونی را فراهم می‌سازد.
سوالات متداول
- آیا انتشار اسکرین شات در پیام‌رسان‌های خارجی هم قابلیت پیگرد قانونی دارد؟
با اینکه پیام‌رسان‌های خارجی، خارج از حوزه قضایی قرار دارند، اما در مواردی که شاکی شواهد مستند ارائه دهد، استفاده از روش‌های فنی برای شناسایی هویت متهم وجود دارد. مرجع قضایی با بررسی دقیق گزارش‌های فنی و مستندات می‌تواند نسبت به طرح دعوی و اعمال مقررات داخلی اقدام کند؛ هرچند روند پیگیری پیچیده‌تر و زمان‌بر خواهد بود. - آیا انتشار اسکرین شات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوت قانونی دارد؟
از نظر قانون مسئولیت کیفری مرتکب حقیقی و حقوقی، مشابه است. با این حال انتشار توسط سازمان‌ها یا شرکت‌ها می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری داشته باشد و علاوه‌بر مجازات کیفری، تعهد جبران خسارت و مسئولیت مدنی نیز اعمال شود. قانون‌گذار در این زمینه با توجه به آثار اجتماعی و حیثیتی، برخورد جدی با متخلفان در هر قالبی را پیش‌بینی کرده است.
