شاید برای شما هم سؤال شده باشد که اظهارنامه چیست و چه زمانی باید از آن استفاده کرد، در جواب این سؤال باید بدانید که اظهار نامه یکی از ادوات و ابزارهای قضایی بوده که قانونگذار، آن را برای مطالبه حق بدون طرح شکایت رسمی تعبیه کردهاند. اظهار نامه نوشتهای بر اساس مقررات قانونی بوده که یکی از راههای قانونی و رسمی است که برای درخواست چیزی یا مطالبه حقی از طرف مقابل تنظیم میشود.
اظهارنامه سندی رسمی بوده که در مراجع قانونی معتبر و قابل پیگیری است؛ نکته قابل توجه برای تنظیم اظهار نامه این چنین است که درخواست باید قبل از طرح رسمی دادخواست و شکایت در مراجع حقوقی، تنظیم و ارسال شود.
اظهار نامه جز اسناد عادی بوده که در محتوای آن اعاده حق یا درخواست تسلیمی چیزی از شخصی دیگر ذکر میشود؛ اما باید توجه داشته باشید که تنظیم اظهار نامه ملزم به رعایت شرایط خاصی بوده که در ادامه به آنها پرداختهایم.
اظهارنامه چیست؟
اظهارنامه، نامهای قانونی و رسمی جهت درخواست و مطالبه حقی از شخصی، قبل از طرح شکایت در دادگاه تنظیم میشود. اظهار نامه ابزاری قانونی و مؤثر برای مطالبه حق یا خواسته است.
با تنظیم و ارسال اظهار نامه، خواهان میتواند حق خود را به صورت قانونی و مسالمتآمیز مطالبه کند و در صورت عدم اجرای موضوع اظهار نامه، دعوای حقوقی خود را نزد مرجع صالح مطرح کند. با توجه به رسمی بودن اظهارنامه، هنگام تنظیم آن بهتر است که از وکیل پایه یک دادگستری در تهران کمک بگیرید.
وکیل متخصص ضمن توضیح اظهارنامه چیست، شما را از روند ارسال آن نیز آگاه خواهد کرد.
به طور کلی با توجه به قانون 156 آیین دادرسی مدنی، اظهار نامه راهی برای اعاده حق با روشی دوستانه و مسالمتآمیز بوده؛ به عبارتی تنظیم و ارسال اظهار نامه سر آغاز و مقدمه مطالبه و اعاده حق و حقوق است. اظهار نامه بعد از تنظیم، باید توسط یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به فرد مورد نظر ابلاغ شود.
فواید اظهارنامه
اظهارنامه به عنوان یک ابزار رسمی و قانونی برای اظهار کننده آن، فواید بسیاری دارد و کمک میکند تا به صورت رسمی، اعلام اعتراض یا خواسته از طرف مقابل، ثبت شود. از دیگر فواید اظهارنامه میتوان موارد زیر را نام برد:
- تهیه و ارسال اظهارنامه، توسط خواهان ممکن است به حلوفصل اختلافات منجر شود و بدون نیاز به پیگیریهای قضایی و صرف هزینههای دادرسی با صلح و سازش به پایان رسد.
- اظهارنامه، یک سند و مدرک رسمی است که بهطور اختیاری توسط طرفین، تنظیم و ارسال میشود.
- گاهی هدف از تنظیم اظهارنامه، تحصیل دلیل است؛ زمانی که پاسخی از طرف مقابل به اظهارنامه داده شود به عنوان یک مدرک رسمی، مورد استفاده قرار میگیرد.
- فرد اظهارکننده حق مطالبه خسارت تاخیر تأدیه پیدا میکند و امکان مطالبه آن از تاریخ ارسال اظهارنامه، فراهم میشود.
- اظهارنامه قضایی هم برای ایجاد حق به منظور اعلام رسمی یا مطالبه حقوقی و هم برای ازاله حق مانند اعلام انصراف یا فسخ قرارداد، کاربرد دارد.
انواع اظهارنامه چیست؟
اظهارنامههای قضایی را میتوان بر اساس نوع دعوی، به انواع زیر تقسیم کرد:
- اظهارنامههای مربوط به دعاوی مدنی: این نوع اظهارنامهها در زمینههای مختلف حقوقی مانند مطالبه وجه، الزام به انجام تعهد، فسخ قرارداد، تخلیه ملک، نفقه، طلاق و غیره نوشته میشوند.
- اظهارنامه دعاوی کیفری: این نوع اظهارنامهها در زمینههای مختلف کیفری مانند شکایت از جرم، اعلام جرم، درخواست تعقیب کیفری و غیره نوشته میشوند. کمک گرفتن از یک وکیل کیفری در این رابطه کمک کننده خواهد بود.
- اظهارنامههای مربوط به دعاوی خانواده: این نوع اظهارنامهها در زمینههای مختلف خانواده مانند درخواست طلاق، درخواست مهریه، درخواست نفقه، درخواست حضانت فرزند و غیره نوشته میشوند.
- اظهارنامههای امور حسبی: این نوع اظهارنامهها در زمینههای مختلف حسبی مانند درخواست صدور حکم حجر، درخواست صدور حکم ورشکستگی (اطلاعات بیشتر صفحه: وکیل ورشکستگی)، درخواست صدور حکم ابطال شناسنامه و غیره نوشته میشوند.
علاوه بر تقسیمبندی انواع اظهار نامههای فوق الذکر، اظهارنامههای قضایی را میتوان بر اساس ماهیت حقوقی آنها نیز به انواع زیر تقسیم کرد:
- اظهارنامههای درخواستی: این نوع اظهارنامهها در واقع درخواستی است که شخص از شخص دیگری میکند. برای مثال، اظهارنامه مطالبه وجه، اظهارنامه درخواست فسخ قرارداد و غیره از این نوع اظهارنامهها هستند.
- اظهارنامههای اعلامی: این نوع اظهارنامهها صرفاً اعلام حق یا ادعای شخص نسبت به دیگری است. برای مثال، اظهارنامه اعلام جرم، اظهارنامه اعلام انحصار وراثت و غیره از این نوع اظهارنامهها هستند.
ارکان تشکیلدهنده اظهارنامه
اظهارنامه به عنوان یک سند رسمی باید به صورت منسجم، قابل فهم و شفاف تنظیم شود. همچنین در صورت لزوم، مستندات موضوع مورد بحث پیوست شده و بدون ابهام و منطبق با اصول قانونی باشد. ارکان تشکیلدهنده اظهارنامه مواردی است که باید در آن ذکر شوند که به قرار زیر هستند:
- مشخصات اظهارکننده: اطلاعات مربوط به شخصی که اظهارنامه را تنظیم کرده که شامل مشخصات هویتی و نشانی محل سکونت میشود و باید بهطور صحیح، درج شود.
- مشخصات مخاطب: اطلاعات مربوط به شخص یا نهادی که اظهارنامه برای او ارسال میشود و لازم است، دقیق باشد تا مطمئن شوید به دست مخاطب میرسد.
- موضوع اظهارنامه: بخشی از اظهارنامه به موضوع و مسئله مورد بحث، اختصاص داده میشود که باید به صورت شفاف و روشن باشد.
- خلاصه اظهارنامه: قسمتی از اظهارنامه است که به صورت مختصر، توضیحات اصلی و اظهارات اظهارکننده در آن بخش درج و شامل نکات مهم موضوع میشود.
- خلاصه جواب: چنانچه اظهارنامه پاسخی از سمت مخاطب داشته باشد در این قسمت، درج میشود.
کاربردهای اظهارنامه
از آنجایی که اظهارنامه مستقیماً در قانون آیین مدنی کشور ذکر و بیان شده است، در مراجعه قانونی معتبر بوده و در مواقعی بسیاری در هنگام طرح شکایت و رسیدگی در مراجع قضایی، به افراد کمک میکند تا موضوع و مشکل خود را سریعتر به دادگاه اثبات کنند؛ از این رو بهتر است کاربردهای تنظیم و ارسال اظهار نامه را بدانید.
در ادامه به ذکر برخی از کاربردهای مهم اظهار نامه پرداختهایم.
- مطالبه حق
یکی از کاربردهای اصلی اظهارنامه، مطالبه حق است. به عنوان مثال، اگر فردی مبلغی را به دیگری قرض داده است و طلب کار آن مبلغ است، میتواند با ارسال اظهارنامه به طلبکار، مطالبه وجه را انجام دهد.
- اثبات ادعا
اظهارنامه میتواند به عنوان سندی برای اثبات ادعا در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر فردی در اظهارنامهای ادعا کند که دیگری به او ضرب و شتم کرده است، این اظهارنامه میتواند در دادگاه به عنوان سندی برای اثبات ادعای ضرب و شتم مورد استفاده قرار گیرد.
- تحویل اموال
اظهارنامه میتواند برای تحویل اموال نیز مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر فردی اموالی را به دیگری امانت داده است و میخواهد آنها را پس بگیرد، میتواند با ارسال اظهارنامه به امانتگذار، درخواست تحویل اموال را انجام دهد.
- توافقات
اظهارنامه میتواند برای ثبت توافقات بین دو طرف نیز مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر دو نفر در مورد موضوعی توافق کردهاند، میتوانند توافق خود را در قالب اظهارنامه تنظیم کنند
نحوه تنظیم اظهارنامه
مراحل تنظیم اظهارنامه قضایی به شرح زیر است:
- جمعآوری اطلاعات: اولین قدم در تنظیم اظهارنامه قضایی، جمعآوری اطلاعات مربوط به موضوع اظهارنامه است. این اطلاعات میتواند شامل مدارک و اسناد مربوط به موضوع اظهارنامه، مانند قرارداد، چک، مبایعه نامهها و غیره باشد.
- نگارش اظهارنامه: پس از جمعآوری اطلاعات، باید اظهارنامه را نگارش کنید. در این مرحله باید نکات زیر را در نظر داشته باشید.
ظهارنامه باید به صورت رسمی و خوانا تنظیم شود.
اظهارنامه باید به طور کامل و دقیق موضوع را بیان کند.
اظهارنامه باید مستند به مدارک و اسناد مربوط به موضوع باشد.
در متن آن از هرگونه بی احترامی و الفاظ رکیک خودداری شود. - ارسال اظهارنامه: پس از نگارش اظهارنامه، باید آن را به وسیله دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به فرد مورد نظر ارسال کرد.
نحوه تنظیم اظهار نامه، ملزم به رعایت نکات خاصی است که وکیل متخصص به آنها تسلط کاملی دارد؛ از این رو پیشنهاد میکنیم قبل از تنظیم و ارسال اظهارنامه، مشاوره حقوقی لازم را از یک وکیل متخصص دریافت کنید. هنگام تنظیم اظهار نامه باید توجه داشته باشید که اطلاعات وارد شده در آن کاملاً صحیح و کامل است.
علاوه برآن باید با توجه به مستندات نوشته شده و از نگارش جملات توهینآمیز و رکیک جدا خودداری کرد؛ قابل ذکر است که اظهارنامه میبایست در سه نسخه تنظیم و تهیه شود. بعد از نگارش و تنظیم اظهارنامه، با ابطال تمبر، آن را برای ابلاغ باید به اداره ثبت اسناد یا دفاتر الکترونیک قضایی تسلیم کرد.
نحوه ثبت و ارسال اظهارنامه الکترونیک
پس از تنظیم اظهارنامه، ثبت و ارسال آن به دو صورت، ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی و فرستادن نامه الکترونیکی به قوه قضائیه امکانپذیر است. برای ارسال اظهارنامه خود به صورت الکترونیکی باید در مرحله اول به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
سپس با قرار دادن اطلاعات شخصی خود به مسئول دفتر، ایشان اقدام به ثبت و ارسال اظهارنامه شما خواهد کرد؛ علاوه بر آن کد پیگیری را در اختیار شما قرار خواهند داد تا از طریق آن بتوانید اظهار نامه ارسالی خود را پیگیری کنید.
اگر شما از جمله افرادی هستید که در ثبت اظهارنامه خود به مشکل خوردهاید؛ پیشنهاد میکنیم در راستای نحوه ثبت و ارسال اظهارنامه الکترونیک، از وکیل متخصص این حوزه مشاورههای حقوقی لازم را دریافت کنید.
ثبت اظهار نامه قضایی علاوه بر مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، میتواند از راه ثبت اظهارنامه از طریق سامانه عدل ایران نیز صورت بگیرد که برای این منظور ابتدا باید در سامانه آن ثبت نام کرد. شما با وارد کردن اطلاعات شخصی که به هنگام ثبت نام در سامانه وارد کردهاید، میتوانید به سایت عدل ایران مراجعه کرده و اقدام به ارسال اظهار نامه مورد نظر خود کنید.
نمونه اظهارنامه
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
تفاوت اظهارنامه قضایی و دادخواست
اظهارنامه قضایی و دادخواست هر دو از اسناد رسمی هستند که برای اعلام مطالبات و حقوق افراد در اختیار آنها قرار دارد؛ با این حال، تفاوتهای مهمی بین این دو سند وجود دارد.
تفاوتهای اساسی بین اظهارنامه قضایی و دادخواست عبارتند از:
- هدف: هدف از اظهارنامه قضایی، اعلام مطالبات و حقوق افراد به طرف مقابل است؛ در حالی که هدف از دادخواست، طرح دعوا در دادگاه و احقاق حق است.
- زمان تنظیم: اظهارنامه قضایی را میتوان قبل یا بعد از طرح دعوا تنظیم کرد؛ در حالی که دادخواست باید بعد از طرح دعوا تنظیم شود.
- نحوه تنظیم: مهمترین تفاوت اظهار نامه قضایی و دادخواست چگونگی تنظیم آنها است. اظهارنامه قضایی را میتوان به صورت دستی یا در قالب فرمهای چاپی تنظیم کرد؛ در حالی که دادخواست باید در قالب فرمهای چاپی مخصوص دادگستری تنظیم شود.
- هزینه تنظیم: هزینه تنظیم اظهارنامه قضایی کمتر از هزینه تنظیم دادخواست است.
- ابلاغ: اظهارنامه قضایی توسط اداره ابلاغ دادگستری به طرف مقابل ابلاغ میشود؛ در حالی که دادخواست توسط دفتر دادگاه به طرف مقابل ابلاغ میشود.
- آثار حقوقی: اظهارنامه قضایی آثار حقوقی خاصی ندارد و به نوعی اخطار محسوب میشود؛ در حالی که دادخواست میتواند منجر به صدور حکم دادگاه شود.
تفاوت اظهارنامه و ابلاغیه
اظهارنامه و ابلاغیه هر 2 ابزار قانونی و سند رسمی اما با اهداف متفاوت هستند. از اظهارنامه زمانی استفاده میشود که اعلام یا اخطار یا درخواست رسمی از طرف مقابل، مطرح باشد؛ در حالی که ابلاغیه جنبه اطلاعرسانی دارد و طرفین از احکام، تصمیمات قضایی و پیگیریهای قانونی مطلع میشوند. تفاوتهای اصلی اظهارنامه و ابلاغیه را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
- تهیه و صدور: تهیه، تنظیم و صدور اظهارنامه توسط شخص حقیقی یا حقوقی یا طلبکار یا نماینده قانونی آنها انجام میشود. در مقابل تهیه و صدور ابلاغیه توسط مراجع قضایی و دادگاهها است که به مخاطب آن ابلاغ میشود.
- محتوا و هدف: هدف از اظهارنامه، ارسال رسمی تقاضا یا مطالبه حقوقی یا اخطار به طرف مقابل است که محتوای آن شامل خواسته یا اعتراض طرف اظهارکننده میشود؛ در حالی که ابلاغیه با هدف اطلاعرسانی در خصوص امور قانونی یا تصمیمات قضایی صادر میشود و محتوای آن شامل اطلاعات در مورد احکام، تصمیمات قضایی یا تکالیف قانونی است.
- مخاطب صدور و ابلاغ: ابلاغیه را مراجع قضایی رسمی به مخاطبین آن و طرفین ابلاغیه صادر میکنند؛ اما اظهارنامه توسط اظهارکننده یا طرف طلبکار به مخاطب و طرف مقابل ارسال میشود.
- مرجع صدور: ابلاغیه را مراجع قانونی و محاکم قضایی یا دادگاهها صادر میکنند؛ در حالی که اظهارنامه، توسط افراد حقیقی یا حقوقی تنظیم میشود.
تفاوت اظهارنامه و شکواییه
اظهارنامه و شکواییه نیز با اهداف متفاوت تنظیم میشوند. در واقع اظهارنامه زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که اظهارکننده، مطالبه حقوقی دارد یا میخواهد اخطاری به طرف مقابل دهد یا برای انجام تعهد وی، تاکیدی داشته باشد.
در مقابل شکواییه، یک شکایت رسمی است که برای درخواست مجازات مرتکب جرم، تهیه و ارائه میشود. از تفاوتهای مهم اظهارنامه و شکواییه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هدف و موضوع: شکواییه برای مطالبه حقوق و طلب مجازات در خصوص مسائل قانونی و کیفری، تنظیم میشود؛ در حالی که اظهارنامه تنها برای اعلام اخطار یا هشدار قانونی یا درخواست انجام تعهد یا یک مطالبه حقوقی است.
- محتوا و مورد: محتوای شکواییه، شرح کاملی از موضوع شکایت به همراه اسناد و مدارک اثباتکننده آن را دارد. در مقابل اظهارنامه، فقط حاوی اطلاعات و توضیحاتی در خصوص موضوعیت مطالبه حقوقی خواهان است.
- مرجع صدور: شکواییه را شاکی یا نماینده قانونی او تنظیم میکند و اظهارنامه توسط اظهارکننده، تنظیم و صادر میشود.
- مسائل مربوطه: شکواییه، یک شکایت برای طرح دعوا و مرتبط با مسائل حقوقی، کیفری و جنایی است. در حالی که اظهارنامه در بیشتر موارد قبل از طرح دعوا و در خصوص مسائل حقوقی، مدنی و قراردادها تنظیم میشود.
نحوه مشاهده اظهارنامه قضایی
در حال حاضر روند تهیه و ارسال اظهارنامه، پاسخ، پیگیری و مشاهده آن به صورت الکترونیکی انجام میشود. این روند امکان مشاهده وضعیت در هر مرحله را به صورت شفاف و با سرعت بیشتری فراهم میکند.
برای ثبت و ارسال اظهارنامه، افراد یا نماینده قانونی آنها میتوانند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند و از طریق سامانه remission.adliran.ir آن را به ثبت برسانند. بعد از ثبت، یک کد رهگیری اختصاصی برای اظهارکننده، جهت مشاهده وضعیت و پیگیری، ارسال میشود.
نحوه مشاهده اظهارنامه قضایی هم از طریق کد ملی و هم کد رهگیری، امکانپذیر است.
برای پیگیری با کد ملی با ورود به سامانه remission.adliran.ir و درج شماره ملی، شماره همراه و دیگر مشخصات، مشاهده و پیگیری انجام میشود. همچنین بعد از ثبت رسمی، اظهارکننده هر زمان که بخواهد از طریق کد رهگیری میتواند وضعیت یا پاسخ اظهارنامه قضایی را مشاهده و آن را پیگیری کند.
مراحل و نحوه مشاهده اظهارنامه قضایی با کد رهگیری به قرار زیر است:
- به آدرس remission.adliran.ir مراجعه و روی لینک اول کلیک کنید تا وارد سایت عدل ایران شوید.
- در بخش بازیابی و ویرایش اظهارنامه، کد رهگیری اختصاصی خود را در کادر مخصوص وارد کنید.
- روی گزینه پیگیری، کلیک کنید.
هزینه اظهارنامه قضایی
هزینه اظهارنامه قضایی به عنوان یکی از خدمات قضایی، توسط قوه قضاییه تعیین و هر ساله بر اساس تعرفههای مشخص، مصوب میشود. در سال 1403 هزینه ثبت، ارسال الکترونیکی به مخاطب، ارائه کد رهگیری و پیگیری اظهارنامه در دفاتر خدمات قضایی در مجموع، 630 هزار ریال تعیین شده است.
در صورتی که فرد اظهارکننده خواسته یا دادخواست اعسار داشته باشد، این مبلغ تا 30 درصد کاهش پیدا میکند.
مراجع صالح برای ابلاغ اظهارنامه
طبق ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اظهارنامه میتواند به وسیله اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر دادگاهها ابلاغ شود و درمواقعی که اظهارنامه حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد، اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر دادگاهها از ابلاغ آن خودداری میکنند.
در صورتی که اظهارنامه مشعر بر تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهارکننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا وجه یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهارنامه به مرجع ابلاغ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد؛ بنابراین، مراجع صالح برای ابلاغ اظهارنامه عبارتند از:
- اداره ثبت اسناد
- املاک دفاتر دادگاهها
در حال حاضر، به جای دفاتر دادگاهها به عنوان مراجع صالح برای ابلاغ اظهارنامه، اظهارنامهها از طریق دفاتر خدمات قضایی به مخاطبین ابلاغ میشوند. برای ابلاغ اظهارنامه، اظهارکننده باید اظهارنامه را در سه نسخه تهیه کند و آن را به همراه سه نسخه رسید دریافتی به مرجع ابلاغ تسلیم کند.
مرجع ابلاغ، نسخه اول اظهارنامه را به مخاطب ابلاغ میکند و نسخه دوم را با قید تاریخ ابلاغ و امضای مخاطب یا مامور ابلاغ به اظهارکننده تحویل میدهد و دیگری را بایگانی میکند.
سخن پایانی
اظهارنامه در لغت به معنای اظهار کردن، اعلام کردن و بیان کردن ذکر شده است؛ علاوه بر این در اصطلاح حقوقی، اظهارنامه نوشتهای بوده که شخصی به شخصی دیگر مینویسد و در آن حق یا ادعای خود را نسبت به او، اعلام میکند. وکلای متخصص در این حوزه، به خوبی میتوانند شما را در مورد چیستی و کاربرد های اظهارنامه راهنمایی کنند؛ از این رو ضروری بوده قبل از اقدام به تنظیم اظهار نامه به بهترین وکیل حقوقی مراجعه کنید.
اظهار نامههای قضایی در زمینههای مختلفی از جمله دعاوی مدنی، کیفری، خانواده، امور حسبی و غیره نوشته و تنظیم شوند؛ اما نکته قابل توجه در مورد اظهار این بوده که باید قبل از شکایت رسمی در مراجع قضایی مورد پیگیری و ثبت قرار بگیرد.
سؤالات متداول
- آیا اظهار نامه در دادگاهها قابل پیگیری است؟
اظهارنامه سندی عادی بوده؛ ولی از آنجایی که به طور رسمی به فرد دیگر ابلاغ میشود، در دادگاه و مراجع قضایی قابل پیگیری است. - هنگام تنظیم اظهارنامه باید چه مواردی در آن به طور دقیق ذکر شود؟
مشخصات دقیق و شخصی اظهارکننده
مشخصات دقیق مخاطب، همانند: ذکر نام و نام خواندگی، آدرس دقیق محل زندگی قرد و غیره
مشخص بودن و ذکر دقیق موضوع اظهار نامه