اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ روش اعتراضی فوقالعاده ولی محدود برای مقابله با خطاهای ماهوی یا ادله پنهان است که به واسطه آن نسبت به حکم قطعی میتوان درخواست رسیدگی مجدد داشت تا عدالت قضایی اجرا شود. فقدان آگاهی نسبت به مصادیق این ماده یا گذشتن از مواعد قانونی میتواند حق متقاضی را از بین ببرد.
به همین دلیل شناخت دقیق جهات و تشریفات از ارکان موفقیت در این مسیر شناخته میشود و هدف این نوشتار هم روشن کردن همین اصول است.
در این صفحه اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ را با هم واکاوی میکنیم و گام به گام جهات، مراحل، مدارک و مهلتهای مرتبط را توضیح میدهیم.
دانستن این اطلاعات به شما این امکان را میدهد استراتژی مناسب را بشناسید و در صورت نیاز، اقدام حقوقی را درست طراحی کنید. پس تا انتهای مطالب همراه بهترین وکیل پایه یک دادگستری باشید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ شیوهای استثنایی شناخته میشود برای اعتراض به احکام قطعی که قانونگذار صراحتا جهاتی را برای آن پیشبینی کرده است. اعاده، این امکان را میدهد پروندهای که حکم آن قطعیت یافته، تحت شرایطی مجدداً مورد رسیدگی قرار گیرد تا چنانچه جهت قانونی محقق باشد، حکم نقض یا اصلاح شود.
این روش محدود و احصا شده است و استفاده از آن به تنظیم دادخواست مطابق مقررات و اثبات یکی از جهات این ماده نیاز دارد تا دادگاه بتواند به صورت ماهوی، پرونده را دوباره بررسی کند.
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ از آن حیث اهمیت دارد که خلاف طرق معمول اعتراض که پیش از قطعیت حکم طرح میشوند، این روش تنها نسبت به آراء قطعیت یافته به کار میرود و محدودیتهای قانونی در آن بسیار روشن است.
متقاضی اعاده دادرسی باید در دادخواست، جهتی را اعلام کند که یکی از مصادیق مندرج در این ماده باشد و دلیل آن را ارائه دهد تا دادگاه ابتدا قرار قبولی صادر کرده و سپس وارد رسیدگی ماهوی شود. این مسیر اگرچه فوقالعاده است، اما در عمل به مدارک دقیق و رعایت مواعد قانونی نیاز دارد.
کلیک کنید: اعاده دادرسی کیفری توسط شاکی
اعاده دادرسی حقوقی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ در خصوص دعاوی حقوقی همان شیوه فوقالعاده اعتراض است که صرفا نسبت به احکام قطعیت یافته، قابل طرح بوده و کاربرد آن تابع احراز جهات قانونی منظور شده در متن ماده است.
اعاده دادرسی حقوقی محدودکننده توازن بین استقرار آراء و امکان تجدیدنظر در موارد استثنایی را دنبال میکند؛ به این معنا که تنها در صورت وجود خطای ماهوی یا ادله نوظهور که در ماده ذکر شدهاند، دادخواست وارد رسیدگی میشود. در این موارد تنظیم دقیق دادخواست و ارائه دلایل محکم برای اثبات جهت، نقش تعیینکننده دارد.
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ در امور حقوقی هنگامی مؤثر است که خواهان یا خوانده بتواند یکی از جهات قانونی را به نحو قابل قبول، اثبات کند؛ از جمله وجود اسناد مکتوم، پنهان یا اثبات جعل اسناد مستند حکم.
از سوی دیگر اعاده دادرسی در حوزه حقوقی با هدف حفظ عدالت ماهوی پیشبینی شده و از سویی برای جلوگیری از تزلزل رویه قضایی چارچوبهای صریحی دارد. بنابراین انتخاب وکیل متخصص و اقدام سریع در مهلتهای مقرر در این پروندهها اغلب سرنوشتساز است.
نمونه دادخواست اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
برای دانلود، کلیک کنید.
جهات اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ شامل مجموعه جهاتی است که قانونگذار به صورت حصری تعیین کرده تا صرفاً در صورت تحقق یکی از مصادیق بتوان نسبت به حکم قطعی اعتراض کرد. در ادامه، این جهات را معرفی میکنیم و هر کدام را توضیح میدهیم:
- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده است: هنگامی که دادگاه درباره امری رأی داده که اساساً جزو خواسته خواهان نبوده، اعاده دادرسی قابل طرح است. این اختلاف باید از تطبیق دادخواست و مفاد حکم مشخص شود.
- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد: در صورتی که دادگاه مبلغ یا حقی بیش از آنچه خواهان مطالبه کرده، تعیین کند، رأی مازاد بر خواسته بوده و قابل اعاده است.
- وجود تضاد در مفاد حکم ناشی از استناد به اصول یا مواد متضاد: هرگاه مبنای حقوقی حکم بر مواد یا اصول متعارض بنا شده و نتیجه رأی دچار تناقض شود، متقاضی میتواند به استناد این تضاد درخواست اعاده دهد.
- حکم صادره با حکم دیگری در همان دعوا متضاد باشد، بدون سبب قانونی: اگر دو حکم قطعی در یک موضوع و میان همان طرفین با محتوای متفاوت صادر شده باشد، این تعارض مجوز اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ است.
- طرف مقابل حیله و تقلب به کار برده که در حکم مؤثر بوده است: چنانچه احراز شود رأی بر اساس فریب، جعل یا ارائه اطلاعات نادرست صادر شده، میتوان از این جهت اعاده را مطرح کرد.
- حکم مستند به اسنادی بوده که پس از صدور، حکم جعلی بودن آنها ثابت شده است: اثبات جعل اسناد پس از صدور رأی از جهات مسلم اعاده است و رأی قطعی جعل باید به دادگاه ارائه شود.
- پس از صدور حکم، اسناد یا مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت متقاضی اعاده باشد: اگر سند جدیدی یافت شود که در زمان دادرسی وجود داشته اما به دست متقاضی نرسیده و اثبات کند که در نتیجه رأی تأثیر دارد، اعاده دادرسی پذیرفته میشود.
مراحل اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ دارای تشریفاتی است که از تقدیم دادخواست آغاز و با صدور قرار قبولی یا رد ادامه و در صورت قبولی وارد رسیدگی ماهوی میشود. در این بخش این مراحل را تشریح میکنیم:
- تنظیم و تسلیم دادخواست اعاده دادرسی: اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ با تنظیم دادخواست آغاز میشود. دادخواست باید مشخصات طرفین، مشخصات حکم مورد اعاده و جهتی که مبنای درخواست است را در بر گیرد و در صورت تقدیم توسط وکیل، وکالتنامه پیوست شود.
- صدور قرار ابتدایی قبول یا رد درخواست: پس از وصول، دادگاه ابتدا قرار لازم را صادر میکند تا قبول یا رد شکلی دادخواست تعیین شود. صدور قرار قبولی، شرط ورود دادگاه به رسیدگی ماهوی است و قبل از آن دادگاه وارد ماهیت پرونده نمیشود.
- رسیدگی ماهوی در صورت صدور قرار قبولی: در صورت صدور قرار قبولی اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ دادگاه موظف است وارد رسیدگی ماهوی شود. در این مرحله مدارک و دلایل جدید، بررسی و در صورت احراز جهت، حکم مورد اعاده نقض و حکم مقتضی صادر میشود یا تنها قسمت خاصی از حکم اصلاح میشود.
- صدور حکم مقتضی یا ابرام حکم سابق: پس از پایان رسیدگی ماهوی، اگر درخواست وارد تشخیص داده شود، دادگاه حکم مورد اعاده را نقض و حکم مقتضی صادر میکند و اگر جهت احراز نشود، حکم سابق تایید خواهد شد. در صورت اصلاح جزئی هم تنها همان قسمت تغییر مییابد.
- در صورت نیاز ارجاع پرونده به مراجع بالاتر حسب مقررات: در موارد خاص مانند طرح اعاده دادرسی نسبت به آراء مربوط به دیوان عالی کشور، رسیدگی و تصمیمات مرتبط ممکن است منجر به ارجاع یا توقف رسیدگی در مراجع عالی شود. همچنین هرگاه احکام جدید نیاز به توقف در رسیدگی جاری داشته باشند، دادگاه دستور مناسب را صادر میکند تا حقوق اصحاب دعوا محفوظ بماند.
مدارک اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ بدون مدارک و دلایل مستدل قابل طرح نیست و کیفیت مدارک تاثیر مستقیم بر صدور قرار قبولی و نتیجه ماهوی دارد. در ادامه این مدارک را معرفی میکنیم:
- تصویر حکم قطعی مورد اعاده
- دادخواست اعاده دادرسی با مشخصات متقاضی و طرف مقابل
- مدارک اثبات کننده جهت اعاده دادرسی (اسناد مکتوم جدید، اثبات جعل، قراین حیله و تقلب)
- وکالتنامه در صورت تقدیم توسط وکیل
- مستندات تطبیقی دادخواست اولیه با حکم برای نشان دادن اختلاف موضوع یا میزان
- هر مدرک دیگری که نشان دهد سند در جریان دادرسی مکتوم بوده یا در اختیار نبوده است.
مهلت اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ از حیث مواعد، دارای قواعد مشخصی بوده و رعایت این مهلتها شرط قبولی دادخواست است. برای آراء حضوری قطعی، افراد مقیم ایران ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ فرصت دارند و افراد مقیم خارج از کشور ۲ ماه مهلت خواهند داشت.
در خصوص آراء غیابی نیز مهلت از تاریخ انقضای فرصت واخواهی یا تجدیدنظر محاسبه میشود و در موارد استثنایی با ارائه عذر موجه، مطابق مقررات مربوطه عمل خواهد شد. رعایت زمانبندی غالبا تعیینکننده پذیرش یا رد شکلی دادخواست است.
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ در برخی جهات، شروع مهلت متفاوتی دارد؛ برای مثال در فرض تعارض دو حکم ابتدای مهلت از تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم محاسبه میشود.
همچنین اگر جهت اعاده مربوط به اثبات جعل یا حیله باشد، ابتدای مهلت از تاریخ ابلاغ حکم مربوط به اثبات جعل یا اثبات حیله محاسبه خواهد شد. اگر هم مدرکی مکتوم کشف شود، مهلت از تاریخ اطلاع یا وصول آن مدرک شروع میشود که باید در دادگاه اثبات شود. توجه به این جزئیات برای حفظ حق متقاضی حیاتی است.
هزینه اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ شامل هزینههای دادرسی و در مواردی هزینه کارشناسی و حقالوکاله وکیل میشود که بسته به ماهیت و میزان خواسته، متغیر است. هزینههای دادرسی معمولا مطابق تعرفه دادگستری و برحسب ارزش خواسته تعیین میشود و در دعاوی غیابی یا پیچیده، ممکن است نیاز به هزینههای اضافی برای تحصیل مستندات یا کارشناسی باشد. پیشبینی موارد مالی و تهیه مستندات کافی به همراه وکیل میتواند احتمال صدور قرار قبولی و موفقیت ماهوی را افزایش دهد.
از طرفی هزینه اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ تنها مالی نیست، بلکه فرایند زمان آن و نیاز به وکیل متخصص نیز هزینهبر است. استخدام وکیل، جمعآوری اسناد مکتوم و تحقیقات لازم، هزینهها را افزایش میدهد.
در دعاوی مالی تأمین یا تضمین خسارت احتمالی در مرحله صدور قرار قبولی، ممکن است شرط ادامه اجرای حکم یا توقف آن باشد که اثر اقتصادی مستقیم بر طرفین دارد. لذا برآورد پیش از اقدام و انتخاب راهکار دفاعی واقعبینانه، توصیه میشود.
نکات حقوقی اعاده دادرسی ماده ۴۲۶
در اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ تعیین جهت اعتراض و ارائه مدارک مستدل حیاتی است؛ زیرا صرف طرح دادخواست بدون دلایل قوی معمولا منجر به صدور قرار رد دادخواست میشود. در همین راستا در این بخش، برخی از نکات مهم را با شما مرور میکنیم:
- پیش از تقدیم دادخواست، جهت قانونی را دقیق انتخاب کنید؛ زیرا صرف ادعا بدون انطباق با بندهای ماده ۴۲۶ قابل پذیرش نیست.
- لزوم اثبات مکتوم بودن سند را جدی بگیرید؛ سند باید در جریان دادرسی وجود داشته اما در دسترس متقاضی نبوده باشد.
- اگر موضوع حکم با خواسته متفاوت است، تطبیق مفاد دادخواست اولیه با حکم را به نحو مستند نشان دهید تا اشتباه موضوعی محرز شود.
- در فرض ادعای جعل، حکم یا نظریه کارشناسی که دلالت بر جعل دارد را به دادخواست پیوست کنید؛ زیرا تاریخ اثبات جعل آغاز مهلت را مشخص میکند.
- در دعاوی مالی، آماده باشید تامین یا تضمین خسارت احتمالی را طبق تشخیص دادگاه قرار دهید تا اجرای حکم متوقف شده یا تداوم یابد.
- قرار قبولی شرط ورود به رسیدگی ماهوی است. بنابراین روی مستندات اولیه برای عبور از مرحله شکلی تمرکز کنید.
- ادله اثبات حیله و تقلب باید از جنس قرائن قوی باشند و تنها ادعای کلی برای اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ کفایت نمیکند.
- در صورت وجود حکم متضاد از همان دادگاه، جمعآوری مستندات هر دو حکم و زمان ابلاغ آنها ضروری است.
سخن پایانی
در نهایت اینکه اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ تلاش قانونگذار برای امکان اصلاح خطاهای قضایی را نشان میدهد. به نوعی اعاده، راهکاری برای بازنگری در احکام قطعیت یافته فراهم میآورد، اما همراه با محدودیتهای صریح است تا از بیثباتی آراء قضایی جلوگیری کند. تحلیل دقیق جهات و تهیه مدارک متقن، نقش تعیینکننده در موفقیت و قبولی دادخواست دارد.
در این صفحه اطلاعات جامع در مورد جهات، مراحل، مدارک، مهلت و هزینههای اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ را با شما به اشتراک گذاشتیم تا در مواجهه با حکم قطعی بتوانید ارزیابی واقعبینانهای از امکان اعاده داشته باشید. هشدار نهایی اینکه اقدام شتابزده و بدون مستندات قوی، معمولاً بیثمر است؛ بنابراین توصیه میکنیم از مشاوره حقوقی با بهترین وکیل اعاده دادرسی بهره ببرید تا حقوق شما حفظ و مسیر دفاع به درستی تنظیم شود.
سوالات متداول
- آیا اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ میتواند برای هر حکم قطعی مطرح شود؟
خیر؛ اعاده دادرسی ماده ۴۲۶ صرفا در موارد مشخص شده در متن ماده قابل طرح است و لذا هر حکم قطعی را پوشش نمیدهد. فقط زمانی امکان تجدید رسیدگی وجود دارد که یکی از جهات قانونی محرز شود و دادگاه قرار قبولی صادر کند؛ در غیر این صورت درخواست رد خواهد شد. - اگر سندی پس از صدور حکم پیدا شود، اعاده دادرسی پذیرفته میشود؟
یافتن سند جدید ضامن قبولی نیست؛ مگر اینکه ثابت شود سند در زمان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده و آن سند دلیل حقانیت متقاضی باشد؛ در غیر این صورت صرف کشف سند جدید کافی نخواهد بود. - آیا تقدیم دادخواست اعاده دادرسی مانع اجرای حکم میشود؟
خیر؛ تقدیم دادخواست به خودی خود اجرای حکم را متوقف نمیکند، اما صدور قرار قبولی اعاده دادرسی در موارد معین میتواند توقف اجرا را به همراه داشته باشد.
