گسترش فناوریهای بانکی و سهولت انتقال وجه، بستر مناسبی برای سوءاستفادههای مالی فراهم کرده که مقابله با آن نیازمند آگاهی حقوقی دقیق است. کلاهبرداری با فیش واریز جعلی یکی از شیوههای نوین ارتکاب جرم در فضای معاملات بانکی و فضای مجازی شناخته میشود که در سالهای اخیر به طور گسترده موجب تضییع حقوق افراد شده است؛ روشی که مجرم با ارائه فیش یا رسید بانکی جعلی، قربانی را به واریز وجه یا تحویل کالا ترغیب میکند.
بر این اساس در این صفحه از بهترین وکیل پایه یک دادگستری، قصد داریم ابعاد مختلف کلاهبرداری با فیش واریز جعلی را بررسی کنیم. مباحثی مانند نحوه اثبات، مراحل شکایت، مجازاتها و نکات حقوقی مهم از جمله مواردی است که در ادامه به طور کامل تحلیل میشود. پس پیشنهاد میکنیم تا پایان همراه وکیل کلاهبرداری باشید.
موسی الرضا میر وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و مشاوره تخصصی در دعاوی کیفری
شماره تماس جهت تعیین وقت مشاوره
کلاهبرداری با فیش واریز جعلی
کلاهبرداری با فیش واریز جعلی یکی از شگردهای نوین مجرمان مالی در فضای مجازی و معاملات غیرحضوری است. در این شیوه، مرتکب با ارائه تصویری ساختگی از رسید بانکی یا فیش واریز، وانمود میکند وجه معامله را پرداخت کرده؛ در حالی که هیچ انتقال واقعی صورت نگرفته است. این رفتار در واقع نوعی فریب به حساب میآید که موجب ورود ضرر مالی و نقض اعتماد در روابط تجاری میشود.
در بسیاری از پروندهها، کلاهبرداری با فیش واریز جعلی از طریق دستکاری نرمافزاری در رسید بانکی، تغییر نام پرداختکننده یا جعل شماره مرجع تراکنش انجام میشود.
کلاهبرداران معمولاً از بیاطلاعی یا شتاب فروشنده برای تحویل کالا، سوءاستفاده کرده و پیش از بررسی تراکنش بانکی، کالای مورد نظر را تحصیل میکنند. این جرم به دلیل گستردگی استفاده از ابزارهای الکترونیکی در زمره جرایم سایبری نیز قرار میگیرد.
بنابراین با توجه به رشد معاملات اینترنتی، کلاهبرداری با فیش واریز جعلی تهدیدی جدی برای امنیت اقتصادی و اعتماد عمومی است. قانونگذار با استناد به مقررات مربوط به جعل و کلاهبرداری در قانون مجازات اسلامی و همچنین قانون جرایم رایانهای، برای این رفتار ضمانت اجراهای کیفری مشخصی تعیین کرده تا از تکرار این نوع جرایم پیشگیری شده و امکان جبران خسارت بزهدیدگان فراهم شود.
کلیک کنید: اثبات بی گناهی در کلاهبرداری
مجازات جرم کلاهبرداری با رسید جعلی
مجازات جرم کلاهبرداری با فیش واریز جعلی بسته به نوع عمل ارتکابی، میزان فریب و آثار مالی آن متفاوت است. مقنن بر اساس نوع جعل یا استفاده از فیش جعلی، مجازاتهایی را از حبس تا رد مال و جزای نقدی پیشبینی کرده و اعمال میکند. در ادامه جزئیتر مجازاتها را تشریح میکنیم:
- مجازات کلاهبرداری و جعل اسناد رسمی و غیررسمی: در صورتی که فیش واریز جعلی با جعل دادهها یا اسناد بانکی همراه باشد، رفتار مرتکب مشمول مقررات جعل اسناد غیررسمی میشود. طبق ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، مجازات این عمل بین شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی سه تا دوازده میلیون ریال است. چنانچه جعل منجر به زیان مالی گسترده یا اخلال در اعتماد عمومی شود، دادگاه میتواند مجازات را تشدید کند.
- مجازات کلاهبرداری و استفاده از سند مجعول: هرگاه شخصی از فیش واریز جعلی برای فریب طرف معامله و تحقق منافع مالی استفاده کند، عمل او علاوهبر جعل، مصداق استفاده از سند مجعول است. طبق ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی، این رفتار با یک تا پنج سال حبس یا جزای نقدی معادل مبلغ تحصیلشده مجازات میشود.
- مجازات کلاهبرداری همراه با جعل: اگر جعل فیش بانکی با قصد فریب و تحصیل مال غیر انجام شود، جرم در قالب کلاهبرداری مشدد بررسی میشود. مطابق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، مرتکب به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل وجه کلاهبرداریشده و رد مال به صاحب آن محکوم میشود. این حالت از سنگینترین اشکال کلاهبرداری با فیش واریز جعلی است.
- مجازات کلاهبرداری طبق قوانین جرایم رایانه ای: در مواردی که فیش جعلی از طریق نرمافزارهای ویرایشی یا دستکاری دادههای بانکی ایجاد شود، رفتار مرتکب مشمول قانون جرایم رایانهای است. بر اساس ماده ۷۴۱ این قانون، هرگونه تغییر، جعل یا دسترسی غیرمجاز به دادههای الکترونیکی با شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی پنج تا چهل میلیون ریال همراه میشود.
- پرداخت خسارت به قربانی در کلاهبرداری با فیش جعلی: گذشته از مجازات کیفری، مرتکب کلاهبرداری با فیش واریز جعلی موظف به جبران زیان مالی بزهدیده است. دادگاه مطابق با قوانین او را ملزم به بازپرداخت وجه بردهشده، هزینههای دادرسی و خسارات تبعی میکند. هدف از این حکم، اعاده وضع مالی زیاندیده و جلوگیری از تکرار رفتار مجرمانه است.
کلیک کنید: شکایت از دندانپزشک
اثبات کلاهبرداری با فیش واریزی
در اثبات کلاهبرداری با فیش واریز جعلی بهرهگیری از ادله اثبات جرم نقش اساسی دارد. در اینگونه جرایم، قانونگذار ادلهای همچون اقرار متهم، شهادت شهود و علم قاضی را معتبر میداند، اما قسامه در این موارد کاربردی ندارد؛ زیرا مختص جرایمی مقرر شده که مجازات آنها قصاص یا دیه است. به همین دلیل این جرم عمدتاً بر پایه دلایل و اعتراف یا شهادت اشخاص اثبات میشود که در ادامه به هر یک به صورت جداگانه میپردازیم:
- اقرار متهم: در جرم کلاهبرداری با فیش واریز جعلی، اقرار صریح متهم یکی از قویترین ادله محسوب میشود. چنانچه شخص مرتکب در مراحل تحقیق یا دادرسی به جعل فیش یا فریب قربانی اعتراف کند، قاضی میتواند آن را دلیل قطعی تلقی کند. با این حال، اقرار باید روشن، بدون اجبار و نزد مقام صالح قضایی بیان شود تا اعتبار قانونی داشته باشد.
- شهادت شهود: در بسیاری از پروندههای کلاهبرداری با فیش واریز جعلی، شهادت افرادی که از روند معامله، نحوه پرداخت یا جعل فیش آگاهاند، نقش تعیینکننده دارد. مطابق با قانون مجازات اسلامی، شهادت باید از سوی افراد واجد شرایط با رعایت عدالت و بیطرفی ارائه شود. شهادت معتبر میتواند وقوع معامله صوری، ارسال فیش جعلی یا نحوه فریب قربانی را برای دادگاه روشن کند.
- علم قاضی: علم قاضی در پروندههای کلاهبرداری با فیش واریز جعلی، زمانی حاصل میشود که قاضی از مجموع قرائن و مستندات مانند گزارش پلیس فتا، بررسی حساب بانکی و اظهارات طرفین به یقین برسد. بر اساس قوانین، این علم باید مستند به دلایل قابل استناد در پرونده باشد. گزارش کارشناسی بانک و شواهد دیجیتال از مهمترین موارد کمککننده در تحقق علم قاضی به شمار میروند.
شکایت از کلاهبرداری با فیش واریز جعلی
در کلاهبرداری با فیش واریز جعلی قانونگذار حمایت ویژهای از بزهدیده در نظر گرفته تا بتواند با رعایت تشریفات قانونی، حق خود را بازپس گیرد. شکایت در این موارد نیازمند مستندسازی دقیق و طی کردن مراحل مشخصی است که از جمعآوری مدارک تا صدور حکم نهایی را شامل میشود. در ادامه ترتیب اقدامات شکایت از این جرم را بررسی میکنیم:
- جمعآوری اسناد و مدارک: اولین گام در شکایت از کلاهبرداری با فیش واریز جعلی جمعآوری مدارک مستدل است. مدارکی همچون تصویر فیش واریز جعلی، پیامهای متنی یا گفتوگوهای انجامشده، اطلاعات حساب بانکی و هرگونه مدرک مرتبط با تراکنش، باید جمعآوری شود. این مستندات پایه اثبات جرم محسوب میشوند و بدون آنها امکان پیگیری مؤثر در مراجع قضایی وجود ندارد.
- ثبت شکایت در پلیس فتا: پس از تکمیل مدارک، شاکی باید به پلیس فتا مراجعه و شکایت خود را ثبت کند. پلیس فتا با تخصص در جرایم سایبری، صحت اسناد الکترونیکی را بررسی و منشأ فیش جعلی را شناسایی میکند. در این مرحله، اطلاعات حساب مقصد و منبع فیش مورد ارزیابی قرار میگیرد و گزارش فنی برای ارائه به دادسرا تهیه میشود. همکاری کامل شاکی، روند پیگیری را تسریع میکند.
- تنظیم و ثبت شکواییه رسمی: در ادامه، شاکی باید شکواییهای رسمی تنظیم کند که شامل مشخصات طرفین، شرح واقعه و درخواست تعقیب کیفری باشد. این شکواییه از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت میشود تا به صورت رسمی به مرجع قضایی ارسال شود. تنظیم دقیق شکواییه با مشاوره حقوقی از وکیل جرایم رایانه ای، مانع از رد یا نقص پرونده در مراحل اولیه خواهد شد.
- ارجاع پرونده به دادسرای جرایم رایانهای و صدور کیفرخواست: پس از ثبت شکایت، پرونده برای بررسیهای تخصصی به دادسرای جرایم رایانهای ارجاع میشود. در این مرحله، مقام قضایی با بررسی مدارک و گزارش پلیس فتا در صورت احراز دلایل کافی، دستور تعقیب صادر و کیفرخواست علیه متهم تنظیم میکند. صدور کیفرخواست به معنای تأیید وقوع جرم و ورود رسمی پرونده به مرحله دادرسی کیفری است.
- ارجاع به دادگاه کیفری و صدور حکم: در نهایت، پرونده به دادگاه کیفری ارسال میشود تا قاضی بر اساس کیفرخواست و ادله موجود، رأی مقتضی صادر کند. در صورت احراز جرم کلاهبرداری با فیش واریز جعلی، مرتکب به مجازات مقرر در قوانین مربوط محکوم میشود و دادگاه همچنین میتواند دستور بازگرداندن وجه و جبران خسارت مالی شاکی را صادر کند. رأی صادره پس از قطعیت، لازمالاجرا خواهد بود.
نمونه شکایت کلاهبرداری با رسید جعلی
برای دانلود، کلیک کنید.
نکات حقوقی کلاهبرداری با فیش واریز جعلی
با توجه به افزایش قابل توجه جرایم مرتبط با فیشهای بانکی جعلی، آگاهی از نکات حقوقی آن ضرورت ویژهای دارد. قانونگذار با توجه به ماهیت پیچیده این جرم، مقرراتی را برای حمایت از بزهدیدگان و مجازات مرتکبان پیشبینی کرده است. در ادامه، نکات مهم حقوقی مرتبط با کلاهبرداری با فیش واریز جعلی را مرور میکنیم:
- فیش واریز جعلی در حکم سند مجعول است و مشمول مقررات جعل اسناد در قانون مجازات اسلامی میشود.
- در صورت استفاده از فیش جعلی برای فریب فروشنده، رفتار مرتکب مصداق کلاهبرداری ترکیبی (جعل و فریب همزمان) است.
- مسئولیت کیفری فقط متوجه شخصی میشود که عمل جعل یا استفاده از سند جعلی را انجام داده است.
- قربانی میتواند دادخواست استرداد مال را در کنار شکایت کیفری مطرح کند تا ضرر و زیان خود را بازیابد.
- پلیس فتا صلاحیت اولیه در کشف و جمعآوری ادله دیجیتال مرتبط با جرم کلاهبرداری با فیش واریز جعلی را دارد.
- چنانچه حساب بانکی مرتکب از طریق شخص ثالث افتتاح شده باشد، صاحب حساب صوری نیز در صورت علم به جرم، مسئول است.
- رسید واریز جعلی میتواند در معاملات آنلاین، حضوری و حتی میان اشخاص حقیقی مورد استفاده قرار گیرد.
- در صورت انتقال وجه از حساب قربانی به متهم، امکان درخواست توقیف وجه در بانک مقصد وجود دارد.
- جعل فیش بانکی الکترونیکی، علاوهبر جعل سنتی، تحت شمول قانون جرایم رایانهای نیز قرار میگیرد.
- آگاهی و احتیاط در معاملات غیرحضوری، بهترین راه پیشگیری از وقوع کلاهبرداری با فیش واریز جعلی است.
لینک پربازدید
سخن پایانی
در نهایت باید گفت که کلاهبرداری با فیش واریز جعلی نمونهای از ترکیب رفتارهای مجرمانه قدیمی با ابزارهای نوین مالی است. قانونگذار با تکیه بر قواعد کیفری، این نوع کلاهبرداری را در زمره جرایم قابل تعقیب عمومی میداند. از طرفی همزمانی جعل و فریب در این جرم، نشاندهنده پیچیدگی اثبات آن و ضرورت دقت در تحلیل ادله الکترونیکی است.
در این صفحه ابعاد مختلف این جرم شامل مجازاتها، نحوه شکایت، شیوههای اثبات و نکات حقوقی مهم بررسی شد. آگاهی از این مباحث برای قربانیان حیاتی است. در آخر هم توصیه میکنیم در هرگونه معامله غیرحضوری تا زمان تأیید واریز وجه در حساب بانکی از تحویل کالا یا ارائه خدمات خودداری کنید؛ چراکه پیشگیری همیشه مؤثرتر از پیگیری کیفری است.
سوالات متداول
- اگر فروشنده پس از تحویل کالا متوجه جعلی بودن فیش شود، چه اقدامی باید انجام دهد؟
فروشنده باید فوراً موضوع را به نزدیکترین کلانتری یا پلیس فتا اطلاع دهد و مستندات معامله را ارائه کند. سپس با تنظیم شکواییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، تعقیب کیفری متهم را بخواهد. همچنین میتواند از دادگاه، تقاضای توقیف حساب بانکی مرتکب یا مسترد کردن وجه را درخواست کند تا از ورود خسارت بیشتر جلوگیری شود. - آیا در صورت عدم انتقال وجه، جرم کلاهبرداری با فیش واریز جعلی محقق میشود؟
در صورتی که صرفاً فیش جعلی ارسال شده، اما مال یا وجهی تحصیل نشده باشد، جرم کلاهبرداری محقق نیست و ممکن است در حد شروع به جرم یا جعل سند تلقی شود. با این حال، مقنن رفتار مرتکب را قابل تعقیب میداند و بسته به اوضاع و احوال، مجازات آن میتواند تا یک درجه پایینتر از مجازات جرم کلاهبرداری تعیین شود. - اگر فیش جعلی از طریق حساب واسطه ارسال شود، مسئولیت متوجه چه کسی است؟
در چنین حالتی چنانچه صاحب حساب واسطه، علم به جعلی بودن فیش داشته یا آگاهانه حساب خود را در اختیار مرتکب گذاشته باشد، شریک جرم محسوب میشود. اما اگر بیاطلاع بوده از نظر کیفری مسئولیتی ندارد. البته در هر دو حالت، بانک موظف است گردش مالی حساب را برای مقام قضایی شفافسازی کند.
