یکی از مهم ترین جرائم مالی، کلاهبرداری است؛ لازم به ذکر است که کلاهبرداری جرمی است که مجرم، فرد دیگری را فریب داده و مال آن را بالا کشیده است.
در واقع می توان گفت که فرد با رضایت مال خود را به کلاهبردار داده است. کلاهبرداری فرآیند خیلی پیچیده ای است و مجازات گوناگونی دارد. مجازات کلاهبرداری معمولا حبس و یا پرداخت جزای نقدی معادل با آن مالی است که فرد بالا کشیده است.
در بخش های بعد مفصل تر و تخصصی تر درباره این مسئله و مشاوره حقوقی درباره آن با یک دیگر صحبت کنیم پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
جرم کلاهبرداری چیست؟
کلاهبرداری جرمی است که در آن مجرم با توسل به حیله، تقلب و فریب، با ایجاد تصوری نادرست در ذهن قربانی، وی را به انجام اراده‌ای خلاف واقع وادار می‌نماید. این عمل با سوء نیت انجام شده و هدف آن، کسب نفع نامشروع به ضرر دیگری است.
آنچه کلاهبرداری را از سایر جرایم متمایز می‌سازد، عنصر فریب و تقلب است. به عبارت دیگر، کلاهبردار با ایجاد یک تصویر کاذب از واقعیت، اعتماد قربانی را جلب کرده و وی را به انجام اقدامی وا می‌دارد که در صورت آگاهی از حقیقت، هرگز به آن اقدام نمی‌نمود.
ممکن است که برای شما این سوال پیش آمده باشد که جرم کلاهبرداری کیفری است یا حقوقی؟ به طور خلاصه می‌توان گفت که این جرم در دسته جرم‌های کیفری قرار دارد.
شراکت در جرم کلاهبرداری
شراکت در جرم کلاهبرداری، زمانی رخ می‌دهد که دو یا چند نفر با هم هم‌دست شده و با توسل به حیله، تقلب و فریب، مال دیگری را به طور مشترک به دست آورند. در این جرم، هر یک از شرکا نقش مؤثری در تحقق جرم ایفا می‌کنند و مسئولیت کیفری آنان به طور مشترک است.
به عبارت دیگر، هر یک از شرکا به عنوان فاعل مستقل جرم محسوب شده و مجازات وی همانند مجازات فردی است که به تنهایی جرم را مرتکب شده است.
تشخیص دقیق نقش هر یک از شرکا در جرم کلاهبرداری از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا میزان مجازات هر یک از شرکا بسته به نقش و میزان مشارکت وی در جرم متفاوت خواهد بود.
به عنوان مثال، شخصی که نقش اصلی را در طراحی و اجرای نقشه کلاهبرداری داشته است، مجازات سنگین‌تری نسبت به شخصی که صرفاً در اجرای عملی جرم مشارکت داشته است، خواهد داشت. همچنین، در مواردی که یکی از شرکا از جرم اطلاع نداشته یا نقش ناچیزی در آن داشته است، ممکن است مجازات وی تخفیف یابد.
معاونت در جرم کلاهبرداری
معاونت در جرم کلاهبرداری، جرمی است که در آن فردی بدون آنکه مستقیماً مرتکب فعل اصلی کلاهبرداری شود، با انجام اعمال یا ترک فعل‌هایی، به وقوع این جرم کمک می‌کند. این فرد با آگاهی از قصد مجرمانه دیگری، به نحوی در ارتکاب جرم مشارکت دارد. به عبارت دیگر، معاون در جرم کلاهبرداری، شریک جرم اصلی محسوب می‌شود و مسئولیت کیفری وی به اندازه مباشر جرم است.
معاونت در جرم کلاهبرداری به اشکال مختلفی می‌تواند صورت گیرد. از جمله این اشکال می‌توان به تحریک، تهدید، تطمیع، فریب، فراهم نمودن ابزار یا وسایل ارتکاب جرم، تسهیل در فرار مجرم و… اشاره کرد.
هر یک از این اعمال، در صورتی که با قصد کمک به ارتکاب جرم کلاهبرداری انجام شود، می‌تواند به عنوان معاونت در جرم تلقی گردد. مهم‌ترین نکته در تشخیص معاونت در جرم کلاهبرداری، وجود رابطه علیت بین عمل معاون و وقوع جرم اصلی است. به عبارت دیگر، باید ثابت شود که عمل معاون در وقوع جرم مؤثر بوده است.
همچنین مجازات معاونت در جرم کلاهبرداری، به نوع و میزان مشارکت معاون در جرم بستگی دارد. در برخی موارد، مجازات معاون ممکن است با مجازات مباشر جرم برابر باشد و در برخی موارد دیگر، ممکن است مجازات سبک‌تری برای معاون در نظر گرفته شود. با این حال، در هر صورت، معاونت در جرم کلاهبرداری جرمی مستقل بوده و مرتکب آن قابل تعقیب و مجازات است.
عناصر تشکیل دهنده کلاهبرداری
برای جدا کردن این جرم از دیگر جرائم، شناخت عناصر تشکیل دهنده آن ضروری و لازم است. برخی از جرائم مثل سرقت ، کلاهبرداری و خیانت در امانت یک سری وجه اشتراک دارد.
به طور کلی هر جرم شامل بخش قانونی، روانی و مادی است و برای محکوم شدن فرد کلاهبردار توسط وکیل کلاهبرداری باید همه اجزای این عناصر اثبات شود، این عناصر شامل موارد زیر است:
- عناصر قانونی
مطابق با قوانین و تبصره هایی که وجود دارد کلاهبرداری شامل مجازات خاصی است ، این قوانین در سال ۱۳۶۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
- عناصر مادی
لازم است بدانید که همین عنصر مادی به چندین دسته تقسیم می شود که اولین آن، رفتار مادی فیزیکی است رفتار فرد مجرم در کلاهبرداری باید مثبت باشد و ترک آن فعل حتی اگر با سوء نیت بوده باشد و موجب اغفال طرف و ضربه زدن به آن شود هیچ وقت نمی تواند عنصر مادی را تشکیل دهد. اوضاع و احوال برای انجام جرم نیز بسیار مهم است.
سه شرط مهم برای این کار وجود دارد:
- تقلبی بودن وسایلی که کلاهبردار از آن برای اغفال استفاده می کند.
- امیدوار کردن مردم به امور غیر واقع، فریب دادن افراد برای داشتن اختیارات واهی، ترساندن مردم از حوادث غیر واقعی، صحنه زنی و گرفتن پول از شرکت های بیمه، فروش جواهرات بدلی به عنوان جواهر اصل.
- اغفال کردن قربانی که مستلزم آگاهی نداشتن او نسبت به تقلبی بودن وسایل مورد استفاده است. قربانی باید مال را با رضایت در اختیار فرد قرار دهد، این شرط مجزا از لزوم تقلبی بودن وسیله مورد کلاهبرداری است. لازمه این فریب و اغفال نیز عدم آگاهی فرد از کلاهبرداری است.
- نتیجه ی کار
کلاهبرداری جرمی است که شرط تحقق آن رسیدن به نتیجه خاصی است. نکته خیلی مهمی که در این رابطه وجود دارد ضرری که به دنبال کلاهبرداری می آید باید حتما مالی باشد و این جرم شامل بی آبرو کردن، کسب شهرت و غیره نمی شود.
عناصر روانی نیز از دیگر عناصر کلاهبرداری است و همین مورد نیز شامل سو نیت عام و خاص می شود.
مصادیق کلاهبرداری
در این بخش به جرایمی می پردازیم که کلاهبرداری شناخته می شوند:
- یک مال غیر را به عرض مال خود معرفی کند.
- درخواست ثبت ملک به وسیله فرد امین
- دست به یکی کردن افراد برای بردن مال غیر و تبانی با یکی از طرفین دعوا برای بردن مال
- درخواست برای ثبت ملک به وسیله وارث با علم به انتقال
- جعل نمایندگی بیمه
- فروش ارز دولتی در بازار آزاد
- امتناع از استرداد حق طرف مقابل
- واگذار کردن مال غیر ، با این شرط که ملک غیر بودن در زمان معامله آگاه باشد در حکم کلاهبردار است.
- مصرف کردن ارز دولتی که برای خرید کالا بوده است برای مصارف غیر از خرید کالا
- کلاهبرداری در وکالت بلاعزل
انواع کلاهبرداری
کلاهبردار نیز مانند بسیاری از جرایم دیگر دارای انواع مختلفی است. اگر قصد آشنایی با انواع کلاهبرداری را دارید در ادامه ما به انواع مختلف کلاهبرداری اشاره نمودیم و در رابطه با هر نوع توضیحات مفیدی نیز ارائه دادیم و توجه شما را به ادامه مطالب این صفحه جلب می‌کنیم!
کلاهبرداری ساده
کلاهبرداری ساده، جرمی است که در آن فرد کلاهبردار با توسل به حیله، تقلب و فریب، مال دیگری را به صورت غیرقانونی به دست می‌آورد. این جرم از جمله جرایم رایجی است که در جامعه رخ می‌دهد و عواقب حقوقی و اجتماعی قابل توجهی برای قربانیان به همراه دارد. قانونگذار برای مقابله با این جرم، مجازات‌های سختی را در نظر گرفته است.
از جمله این مجازات‌ها می‌توان به حبس و پرداخت جزای نقدی اشاره کرد. کلاهبرداری ساده، جرمی پیچیده است که تشخیص آن در برخی موارد دشوار می‌باشد. کلاهبرداران با استفاده از روش‌های مختلفی همچون ایجاد اعتماد کاذب، ارائه اطلاعات نادرست و وعده‌های دروغین، افراد را فریب می‌دهند.
به همین دلیل، افزایش آگاهی عمومی در خصوص انواع کلاهبرداری‌ها و روش‌های مقابله با آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین، مراجعه به وکیل متخصص در امور کیفری در صورت مواجهه با چنین مواردی، می‌تواند به شما در احقاق حق و پیگیری قانونی کمک شایانی کند.
کلاهبرداری مشدد
کلاهبرداری مشدد جرمی است که در آن مرتکب با بهره‌گیری از حیله و تدبیر ماهرانه، ضمن سوءاستفاده از اعتماد قربانی، اقدام به اخذ مال یا وجوه او می‌نماید. آنچه این نوع کلاهبرداری را از نوع ساده آن متمایز می‌سازد، شدت عمل مجرمانه و عواقب جدی‌تر آن است.
در کلاهبرداری مشدد، معمولاً مرتکب از موقعیت اجتماعی، شغلی یا جایگاه خاصی سوءاستفاده کرده و یا با ادعای ارتباط با نهادهای دولتی، اعتماد افراد را جلب می‌نماید.
به عنوان مثال، افرادی که خود را کارمند دولت، مقام قضایی یا نماینده یک سازمان معتبر معرفی می‌کنند و با وعده‌های دروغین، اموال دیگران را به یغما می‌برند، مرتکب کلاهبرداری مشدد شده‌اند.
اهمیت برخورد قانونی با کلاهبرداری مشدد به دلیل خسارات مادی و معنوی فراوانی است که به قربانیان وارد می‌آورد. از دست دادن مال، از بین رفتن اعتماد به افراد و نهادها، و لطمات روحی و روانی از جمله عواقب این جرم محسوب می‌شوند.
به همین دلیل، قانونگذار برای مقابله با این جرم، مجازات‌های سنگینی را در نظر گرفته است. در صورت اثبات اتهام کلاهبرداری مشدد، مرتکب علاوه بر بازگرداندن مال به صاحب اصلی، به حبس طولانی‌مدت و پرداخت جزای نقدی نیز محکوم خواهد شد.
همچنین، ممکن است مجازات‌های تکمیلی دیگری مانند انفصال از خدمات دولتی نیز برای وی در نظر گرفته شود.
نحوه اثبات جرم کلاهبرداری
اثبات جرم کلاهبرداری می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلفی انجام شود. در ادامه، روش‌های اثبات کلاهبرداری را بررسی می‌کنیم:
- اقرار: اگر فرد متهم به کلاهبرداری اقرار کند، این اقرار می‌تواند به عنوان دلیلی برای اثبات جرم او مورد استفاده قرار گیرد.
- شهادت: شهادت شاهدان و مدارک موجود می‌تواند به عنوان دلیلی برای اثبات کلاهبرداری باشد. شاهدان می‌توانند در دادگاه به آنچه دیده و شنیده‌اند شهادت دهند و مدارک موجود می‌توانند به عنوان ادله اثبات جرم در دادگاه مورد استفاده قرار گیرند. در صورت نیاز، می‌توانید اطلاعاتی هم درباره جرم شهادت دروغ به دست آورید.
- علم قاضی: قاضی با توجه به شواهد و مدارک موجود به صورت علمی و با استناد بر قوانین و مقررات مربوطه، به اثبات کلاهبرداری می‌پردازد و رأی نهایی را نیز بر علیه مجرمان، صادر می‌کند.
به طور کلی، برای اثبات کلاهبرداری، باید از شواهد و مدارک موجود استفاده کنیم و با توجه به قوانین و مقررات مربوطه، بهترین مستندات دفاعی و محکمه‌پسند را ارائه دهیم. همچنین، در صورت نیاز، می‌توان از خدمات وکیل کیفری استفاده کرد تا در این فرآیند همواره شما را راهنمایی کند.
مجازات جرم کلاهبرداری
شایان به ذکر است که مجازات فردی که کلاهبرداری کرده است مطابق با ماده یک تشدید مجازات مرتکبین و اختلاس و کلاهبرداری یک تا هفت سال حبس و جزای نقدی معادل با مالی که کلاهبرداری کرده است بپردازد. علاوه بر این محرم به رد مال نیز محکوم می شود.
با توجه به افزایش خرید آنلاین، بسیار مهم است که با مراحل شکایت کلاهبرداری در پلیس فتا، آشنا شوید.
مجازات کلاهبرداری در قانون جدید
مسئله‌ای که این روزها بسیار بر سر زبان‌ها افتاده مجازات کلاهبرداری در قانون جدید است! در این باره باید بگوییم در اردیبهشت ماه سال 1403 ماده 104 اصلاحی قانون مجازات اسلامی مورد تایید و تصویب مجلس و شورای نگهبان گردید که طی اصلاحات اتفاق افتاده بخش بزرگی از ماده 11 قانون به اصلاحاتی دچار شد که در این تغییر دیگر مبلغ کلاهبرداری مانند گذشته در میزان مجازات موثر نیست و به جز این مورد باقی موارد این قانون بر اصل خود پا برجا هستند!
تخفیف مجازات جرم کلاهبرداری
به صورت کلی برای مجازات کلاهبرداری معمولا مسئله تخفیف اتفاق نمی‌افتد اما با این وجود در صورت گذشت شاکی ممکن با استناد به ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری مسئله تبدیل مجازات اتفاق بیفتد که در برخی موارد این تبدیل همان تخفیف محسوب می‌شود.
حکم قاضی برای کلاهبرداری
حکم قاضی در جرایم کلاهبرداری، بسته به میزان خسارت وارده، سابقه کیفری متهم و سایر عوامل قانونی، متغیر است. ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، مجازات اصلی این جرم را حبس از یک تا هفت سال و جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار به دست آورده، تعیین کرده است.
علاوه بر این، دادگاه می‌تواند به رد مال به صاحب اصلی آن نیز حکم دهد. اما این حکم تنها به جرم کلاهبرداری ساده محدود نمی‌شود و در جرایم پیچیده‌تر و با عواقب گسترده‌تر، مجازات‌های شدیدتری نیز در نظر گرفته می‌شود.
در نتیجه حکم قاضی برای کلاهبرداری متناسب با پرونده بوده و در صورتی که متهم یا شاکی احساس می‌کنند این حکم ناعادلانه است می‌توانند با کمک وکیل کلاهبرداری نسبت به اعتراض به حکم اقداماتی لحاظ نمایند.
سابقه کیفری جرم کلاهبرداری
برای کلیه جرایم کلاهبرداری سابقه کیفری (سوء پیشینه) برای متهم درج می‌شود که در مواردی این سابقه از بین می‌رود. حال اگر در گذشته برای شما سابقه کلاهبرداری درج شده و می‌خواهید بدانید حال سابقه شما به چه شکل است می‌توانید با ذکر جزئیات و با مشورت از وکیل پایه یک دادگستری به پاسخ سوالات خود در این باره برسید.
نحوه دفاع در رابطه با شکایت کلاهبرداری
در صورت مواجهه با شکایت کلاهبرداری، باید به نکات زیر توجه کنید:
جمع‌آوری مدارک و مستندات
اولین قدم، جمع‌آوری تمام مدارک و مستنداتی است که می‌تواند به دفاع شما کمک کند. این مدارک و مستندات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- قرارداد‌ها
- مکاتبات
- رسید‌ها
- شهادت شهود
مشورت با وکیل
مشورت با یک وکیل متخصص در امور کیفری، می‌تواند به شما در نحوه دفاع از خود در برابر شکایت کلاهبرداری کمک کند و در واقع به شما مشاوره حقوقی بدهد. وکیل می‌تواند با بررسی مدارک و مستندات شما، بهترین استراتژی دفاعی را برای شما تعیین کند.
حضور در دادگاه
- در جلسه دادگاه، باید با قاضی و دادستان با صداقت و صراحت صحبت کنید.
- به تمام سؤالات آن‌ها به طور کامل و دقیق پاسخ دهید.
- وکیل شما در دادگاه از شما دفاع می‌کند و به سؤالات قاضی و دادستان پاسخ می‌دهد.
ارائه لایحه دفاعیه
- وکیل شما می‌تواند یک لایحه دفاعیه قوی و مستدل تنظیم کند.
- در لایحه دفاعیه، وکیل به دفاع از شما می‌پردازد و دلایل و مدارک بی‌گناهی شما را ارائه می‌دهد.
نکات مهم در رابطه با دفاع در برابر شکایت کلاهبرداری
- کلاهبرداری یک جرم کیفری است و مجازات سنگینی دارد.
- در صورت اثبات جرم کلاهبرداری، به مجازات حبس، جزای نقدی و شلاق محکوم خواهید شد.
- داشتن یک وکیل متخصص و باتجربه می‌تواند شانس موفقیت شما در پرونده را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
نمونه‌های دفاعیه در برابر شکایت کلاهبرداری
در اینجا چند نمونه از دفاعیات رایج در برابر شکایت کلاهبرداری ارائه می‌شود. توجه داشته باشید که این فقط چند نمونه از دفاعیات رایج در برابر شکایت کلاهبرداری است و بهترین دفاع با توجه به شرایط خاص هر پرونده متفاوت خواهد بود. همیشه قبل از هرگونه اقدامی در خصوص یک پرونده حقوقی، با یک وکیل متخصص مشورت کنید.
- انکار جرم: مدعی شدن اینکه شما هیچ عمل مجرمانه‌ای انجام نداده‌اید.
- فقدان قصد مجرمانه: مدعی شدن اینکه شما قصد فریب و تقلب نداشته‌اید.
- فقدان علم به کذب بودن اظهارات: مدعی شدن اینکه شما به نادرستی به شما اطلاعات داده شده بود و شما به کذب بودن اظهارات خود علم نداشتید.
- استرداد مال: مدعی شدن اینکه شما تمام وجوه یا اموالی را که به دست آورده‌اید به صاحب آن برگردانده‌اید.
- جبران خسارت: مدعی شدن اینکه شما به صاحب مال خسارت وارد نکرده‌اید یا خسارت را جبران کرده‌اید.
تعلیق مجازات جرم در کلاهبرداری
تعلیق مجازات به معنای به تعویق انداختن اجرای تمام یا قسمتی از مجازات محکوم‌علیه برای مدتی معین و به منظور اصلاح و تربیت مجرم است. در مورد کلاهبرداری، تعلیق مجازات جرم کلاهبرداری به شرایط مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- میزان و نوع کلاهبرداری: در جرایم کلاهبرداری درجه سه تا هشت، دادگاه می‌تواند در صورت وجود شرایط مقرر، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید.
- سابقه کیفری محکوم‌علیه: در صورتی که محکوم‌علیه سابقه محکومیت به جرایم مستلزم مجازات‌های حد، قطع یا نقص عضو، حبس بیش از یک سال در جرایم عمدی، جزای نقدی بیش از دو میلیون ریال، یا سابقه محکومیت دوبار یا بیشتر به علت جرم‌های عمدی به هر میزان مجازات داشته باشد، امکان تعلیق مجازات وجود ندارد.
- وضعیت اجتماعی و سوابق زندگی محکوم‌علیه: دادگاه با ملاحظۀ وضع اجتماعی و سوابق زندگی محکوم‌علیه و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را مناسب می‌داند.
- رضایت شاکی: در برخی موارد، رضایت شاکی می‌تواند در تعلیق مجازات مؤثر باشد. در صورت وجود شرایط قانونی، دادگاه می‌تواند اجرای مجازات کلاهبرداری را به مدت معین و با شرایطی تعلیق نماید.
شرایط تعلیق مجازات کلاهبرداری
این شرایط عبارت هستند از:
- محکوم‌علیه باید تعهد کتبی بدهد که در طول مدت تعلیق، مرتکب جرم جدیدی نشود.
- محکوم‌علیه باید خسارات وارده به شاکی را جبران کند.
- محکوم‌علیه باید در صورت نیاز، تحت نظر و مراقبت قرار گیرد.
- محکوم‌علیه باید به دستور‌های دادگاه، مانند معرفی خود به مراکز مددکاری یا انجام خدمات عمومی، عمل کند.
در صورت عدم رعایت شرایط تعلیق، مجازات تعلیقی اجرا خواهد شد.
جرم کلاهبرداری درجه چند است؟
کلاهبرداری جزو جرایم درجه 4 به حساب می‌آید و با توجه به قوانین جدید امروز مجازات اینگونه جرایم تا حد مناسبی کاهش یافته و در برخی موارد نیز مشمول تخفیف شده است!
جمع بندی
ما در مطالب این صفحه از وبسایت موسی الرضا میر، به بررسی جرم کلاهبرداری، انواع این جرم، مجازات و تخفیفات این جرم سخن گفتیم و به بررسی حقوقیِ مسائلی چون شراکت و معاونت در جرم کلاهبرداری نیز پرداختیم و اینک در انتهای مطالب این صفحه امیدواریم این مطلب برای شما مفید و موثر واقع شده باشد .
